Monday 11 January 2010

Oel ngati kameie

Δεν είμαι μίζερος με την Τέχνη. Πάντα αφήνω ένα έργο τέχνης να επιδράσει πάνω μου. Αν και πολλές φορές μπορώ να μαντέψω τον δολοφόνο σε ένα θρίλερ από την αρχή, διαβάζω με αγωνία μέχρι την τελευταία σελίδα. Είτε πρόκειται γιά βιβλίο, είτε γιά τραγούδι, είτε γιά φιλμ στο σινεμά - αν είναι καλό, θα αφεθώ στα αισθήματα που μου δημιουργεί. Χωρίς κριτικές, χωρίς αναλύσεις, χωρίς συνοδευτικές πληροφορίες.
Πιστεύω ότι η Τέχνη είναι (συν)αίσθημα. Αν το έργο τέχνης δεν μπορεί να σου δημιουργήσει αισθήματα - στην ιδανική περίπτωση εκείνα τα αισθήματα που επεδίωξε ο δημιουργός του - καμμία ανάλυση, καμμία κριτική και καμμία περιγραφή δεν έχει νόημα.

Γι' αυτό και δεν θέλω να περιγράψω, ούτε να γράψω κριτική γιά το Άβαταρ. Την πολυσυζητημένη ταινία. Την είδα χθες, στην τρισδιάστατη έκδοση. Άφησα το έργο να με παρασύρει σε έναν φανταστικό κόσμο, ταυτίστηκα με τον ήρωα (υποθέτω ότι αν ήμουν γυναίκα θα ταυτιζόμουν με την ηρωίδα), δάκρυσα όταν είδα τους καλούς να σκοτώνονται και αγαλίασα όταν είδα τους κακούς να χάνουν. Συμπληρωματικά, ρίγησα από συγκίνηση όταν είδα τους δράκους - με τους οποίους έχω ιδιαίτερες σχέσεις συμπάθειας ;-) Ιδίως τον Toruk. Μόλις είδα τον Toruk, άφησα τον πρωταγωνιστή και αυτόματα ταυτίστηκα με τον Δράκο.
Οι εικόνες ήταν τόσο έντονες, που με συνόδευαν αρκετές ώρες αφού είχα αφήσει την αίθουσα.

Βλέποντας το έργο από μιά χρονική απόσταση 24 ωρών, ανακαλύπτω αρκετά σημεία που δεν μου αρέσουν, αρκετά τρυκ, αρκετά χολυγουντιανά κολπάκια. Γιά παράδειγμα, οι καλοί του έργου έχουν υπερβολικά ανθρωποειδή μορφή γιά aliens που υποτίθεται ότι είναι. Αυτό είναι κόλπο γιά να ταυτίζεται ευκολότερα ο θεατής μαζί τους. Αλλά στο κάτω - κάτω, γιατί όχι; Και ποιός δεν θα ήθελε γιά ταίρι του μιά ψηλόλιγνη πολεμίστρια; Μιά γκρίζα γάτα με πράσινα μάτια;

Δεν θέλω λοιπόν να κρτικάρω το Άβαταρ. Ούτε καν τα σημεία εκείνα που δεν μου άρεσαν. Θέλω να κριτικάρω τους ανθρώπους, τους θεατές. Όλους εκείνους που ανέδειξαν αυτό ειδικά το έργο σε μεγα-επιτυχία. Κριτική σε μιά προσπάθεια να καταλάβω τους ανθρώπους - αν και οι άνθρωποι σπάνια καταλαβαίνουν εμένα. Γιατί συγκινούνται τόσοι άνθρωποι από αυτό ειδικά το έργο;

Έχουμε αρχικά μιά ιστορία αγάπης. Απαραίτητο συστατικό στην συνταγή μεν, όχι όμως καθοριστικό. Από ιστορίες αγάπης είναι γεμάτη η Τέχνη. Από τον Όμηρο μέχρι σήμερα, από τους Αζτέκους μέχρι τους Γιαπωνέζους, το 95% των τραγουδιών, βιβλίων, ποιημάτων και εικόνων που έχει παράγει η ανθρωπότητα, περιγράφουν μιά ιστορία αγάπης. Άρα δεν είναι αυτός ο λόγος γιά την επιτυχία του Άβαταρ.

Μετά έχουμε μιά ιστορία "προδοσίας". Κάποιος που φυσιολογικά ανήκει στο στρατόπεδο των κακών και στην πορεία αλλάζει στρατόπεδο και μετατρέπεται σε καλό. Ο σκηνοθέτης φάινεται να ενδιαφέρεται γιά αυτό το μοτίβο, μιάς και το επαναλαμβάνει σε άλλες ταινίες του (Χορεύοντας με τους λύκους π.χ. ). Βρίσκω συναρπαστική τόσο την ιδέα όσο και την υλοποίηση - ωστόσο δεν την θεωρώ κατάλληλη να συγκινήσει μαζικά τόσους θεατές. Πρόκειται γιά μιά ολίγον ελιτίστικη θεώρηση του κόσμου.

Δύο στοιχεία φαίνεται να είναι καθοριστικά γιά την μαζική επιτυχία του 'Αβαταρ. Ο φανταστικός κόσμος της Πανδώρας με τα "παράξενα" ζώα και φυτά και η φιλοσοφική σκοπιά της ζωής με την παλία θρησκευτική δοξασία της Πανγαίας (όλοι οι οργανισμοί είναι μέρος ένος μεγάλου συνόλου). Το έργο παρουσιάζει με αριστουργηματικό τρόπο και τα δύο αυτά στοιχεία. Αλλά αν η επιτυχία του έργου βασίζεται ειδικά σε αυτά τα δύο στοιχεία - όπως όλα δείχνουν - τότε αντιπαθώ τους ανθρώπους.

Ο φανταστικός κόσμος της Πανδώρας είναι ελάχιστα φανταστικός. Ρεαλιστικός είναι - με εξαίρεση τα αιωρούμενα βουνά. Σχεδόν όλα τα ζώα και τα φυτά που φαίνονται στο έργο, υπάρχουν. Εδω, στον πλανήτη Γη, φάτσα - κάρτα, μπροστά μας. Ο καλλιτέχνης έχει (πολύ όμορφα και δημιουργικά) επέμβει σε *υπάρχοντες* οργανισμούς, αλλάζοντας και συνδυάζοντας μικρολεπτομέρειες.
Είναι η βλακεία, η αλαζονία και η τερατώδης άγνοια της ανθρώπινης ράτσας που θαυμάζει έναν κόσμο θεωρώντας τον φανταστικό, ενώ δεν είναι.

Ο κόσμος της Θάλασσας είναι μπροστά στα μάτια μας. Πραγματικός, υπαρκτός. Τα χορτοφάγα ζώα με το πλακουτσωτό κεφάλι στο Άβαταρ δεν είναι τίποτα άλλο από σφυροκέφαλοι καρχαρίες. Τα μικρά, γλυκούλικα ιπτάμενα φυτά με τα πολλά ποδαράκια δεν είναι παρά μέδουσες. Οι μικροί δράκοι δεν είναι παρά σαλάχια με κεφάλι σαύρας. Μόνο ο Toruk είναι πραγματικός δράκος - αλλά και αυτός είναι μίγμα από βαράνο και δεινόσαυρο.
Θα μπορούσα να συνεχίσω με πολλά ακόμα παραδείγματα. Αλλά αναρωτιέμαι αν με καταλαβαίνει κανείς. Ίως και να μιλάω στην γλώσσα Na’vi, δεν ξέρω. Μα καλα, ΚΑΝΕΙΣ δεν έχει δει σαλάχι;

Ούτε καν η αλλαγή περιβάλλοντος είναι πρωτότυπη. Το να βάλεις θαλάσσια ζώα να πετάνε στον αέρα δεν απαιτεί φαντασία. Αρκεί να δεις έναν πιγκουίνο να κολυμπάει γιά να καταλάβεις αμέσως ότι πρόκειται γιά πέταγμα - όπως των πουλιών (σημείωση: πρέπει να είσαι κάτω από τον πιγκουίνο όταν κολυμπάει γιά να το αναγνωρίσεις αυτό ;-) ).

Δεν κριτικάρω τους δημιουργούς του 'Αβαταρ. Οι δημιουργοί είναι μεγάλοι καλλιτέχνες, το έργο είναι αριστουργηματικό. Κριτικάρω όμως το κοινό που ενθουσιάζεται στην εικόνα μιάς μέδουσας και ενός σφυροκέφαλου, νομίζοντας ότι πρόκειται γιά φανταστικά ζώα.
Φταίω εγώ που είμαι μισάνθρωπος ή η ανθρωπότητα που δεν ξέρει την τύφλα της;

Το επόμενο "ατού" γιά την επιτυχία του Άβαταρ είναι η θεωρία της Πανγαίας. Όλοι είναι ενωμένοι με όλους, είμαστε κύτταρα ενός μεγάλου οργανισμού. Η λέξη άβαταρ σημαίνει την ενσάρκωση μιάς από τις ινδουιστικές θεότητες, σε αναλογία με την χριστιανική ενσάρκωση του θεού. Δεν έχω πρόβλημα όταν παρουσιάζεται αυτή η θρησκευτική (ινδουιστική γιά την ακρίβεια) θεωρία της Πανγαίας σε μιά χολυγουντιανή παραγωγή. Έχω όμως πρόβλημα με όλους όσους ξεκινάνε από την χολυγουντιανή παραγωγή γιά να καταλήξουν στους Κρίσνα, τους Ράμα και την λοιπή παραφιλολογία της θρησκοληψίας.

Η Πανγαία είναι έτσι κι αλλιώς ύβρις. Δείχνει την αλαζονία και την αμάθεια της ανθρώπινης ράτσας. Το ανθρώπινο μυαλό δεν μπορεί να συλλάβει ούτε καν την απόσταση των 6300 χιλομέτρων, που αποτελούν την ακτίνα της Γης. Το ανθρώπινο μυαλό (θέλει να) αγνοεί ότι σε κάθε κουταλιά χώμα ζουν μερικές χιλιάδες ζώα, σε κάθε σταγόνα νερού επίσης. Πως θέλεις να συνδεθείς με όλα αυτά ρε μεγάλε; Το μυαλό που κουβαλάς επαρκεί γιά να συνδεθείς βία με τα γλαστράκια στο μπαλκόνι σου. Και γιά μερικούς εκπρόσωπους του είδους homo sapiens αμφιβάλλω ακόμα και γι' αυτό.

Αλλά ας ξεχάσω τους υπόλοιπους οργανισμούς. Ας αφήσουμε τα περισσότερα ζώα και τα φυτά έξω από την Πανγαία και ας μετρήσουμε μόνο τα θηλαστικά. Για παράδειγμα τον σκύλο. Ένα ζώο με το οποίο ο homo sapiens συμβιώνει εδώ και 30000 χρόνια. Μετά από τόσες χιλιάδες χρόνια, κανονικά θα έπρεπε να μπορούμε όχι απλά να επικοινωνούμε αλλά και να παίζουμε τάβλι με τους σκύλους μας (ο δικός μου ξέρει τουλάχιστον να ρίχνει τα ζάρια).
Και αντί να επικοινωνούμε με ένα τόσο "απλό" ζώο, με ένα ζώο που υποτίθεται ότι το ξέρουμε εδώ και 30000 χρόνια, οι ελληνικοί δρόμοι είναι γεμάτοι από ξεκοιλιασμένα και δηλητηριασμένα αδέσποτα.

Φτου σου ανθρωπότητα, που μου θέλεις και Πανγαία. Εδω δεν είσαι ικανή να προστατέψεις έναν σκύλο και θέλεις να επικοινωνήσεις με Δράκους; Που πας ρε Καραμήτρο;

Μέσα στην αίθουσα του σινεμά βλέπουμε το hometree των Na'vi να πέφτει χτυπημένο από τις ρουκέτες των κακών και βάζουμε τα κλάμματα. Θέλουμε να στρίψουμε το λαρύγγι στους κακούς που κατέστρεψαν το δεντράκι. Και μόλις βγούμε από την αίθουσα του σινεμά βλέπουμε τα καμμένα της Πάρνηθας, την καμμένη Πελοπόννησο με χιλιάδες καμμένα δέντρα και τα γράφουμε στα @@ μας. Όχι μόνο τα γράφουμε στα @@ μας αλλά επιτρέπουμε (με υπουργικό διάταγμα) στους κυνηγούς να τα πατήσουν ώστε να εξοντώσουν όσα ζώα γλύτωσαν την φωτιά.

Μέσα στην αίθουσα εκστασιαζόμαστε στην ιδέα της Πανγαίας, έξω από την αίθουσα χτίζουμε βίλες στα καμμένα. Εγώ φταίω που είμαι μισάνθρωπος;

Να γιατί προτιμώ τον Terminator (από τον ίδιο σκηνοθέτη μπαιδεγουέη). Ψηλός, μουσκουλώδης, κακός, με ένα τεράστιο όπλο εξοντώνει όσους βρεθούν στο διάβα του. Απλά πράγματα. Ξεκάθαρα. Ο κόσμος στην οθόνη είναι ίδιος με τον κόσμο έξω από την οθόνη.
Επαναλαμβάνω ότι δεν έχω καμμία αντίρρηση να μας παρουσιάζει ο σκηνοθέτης έναν φανταστικό κόσμο, γεμάτον με καλούς. Έχω όμως πρόβλημα όταν εκατομμύρια άτομα ενθουσιάζονται με την καλοσύνη εντός του σινεμά γιά να κόψουν στο επόμενο δευτερόλεπτο, έξω από το σινεμά ο ένας το λαρύγγι του άλλου.

Υ.Γ. Αφήνω την ανθρωπότητα στην ησυχία της (αν με άφηνε και εκείνη στην δικη μου, θα περνάγαμε αμφότεροι και οι δύο τέλεια) και μένω στα αισθήματα που μου δημιούργησε η ταινία. Έτσι κι αλλιώς τα αισθήματα είναι εκείνα που μένουν. Πιό πολύ απ' όλα μου κόλλησε η φράση που χρησιμοποιούν οι Na’vi όταν συναντιώνται.

Σε Βλέπω. Με το Β κεφαλαίο. Γιά να σημαίνει "βλέπω τον κόσμο μέσα από σένα".

  © Blogger template 'Solitude' by Ourblogtemplates.com 2008

Back to TOP