Wednesday 7 April 2010

Ερνέστος και Ηλίας

Τον Νίκο Δήμου τον συμπαθώ και τον θαυμάζω. Γι' αυτό πιστεύω ότι θα στεναχωριόταν πολύ, αν μάθαινε ότι ο αγαπημένος του Ερνέστος ήταν στην πραγματικότητα ένα κάθαρμα. Στο (προ)τελευταίο του ποστ ο Ν.Δ. χαίρεται γιά το ότι το πρώην σπίτι του Ernest Hemingway χαρακτηρίστηκε "λογοτεχνικό μνημείο". Και γιά το ότι στο σπίτι αυτό κατοικούν 60 γάτες που "φυλάνε το στέκι του Big Papa", όπως γράφει.
Μιά διάψευση της θεωρίας του Ν. Δήμου γιά το ότι όποιος αγαπάει τις γάτες δεν μπορεί παρά να είναι καλός άνθρωπος. Ο Ερνέστος ήταν ακριβώς το αντίθετο ενός καλού ανθρώπου.

Είχα διαβάσει παλιά Hemingway. Τον Αποχαιρετισμό στα όπλα και τον Γέρο και την Θάλασσα. Δεν με ενθουσίασαν - χωρίς να ξέρω το γιατί. Ήξερα βέβαια γιά το Νόμπελ, οπότε αναγκαστικά θεωρούσα τον Hemingway σημαντικό συγγραφέα.

Μέχρι που έμαθα (τυχαία) περισσότερα γιά την βιογραφία του. Μανιακός των όπλων, βίαιος, αλκοολικός. Οι βιογράφοι κάνουν λόγο γιά 3 μπουκάλια τζιν την ημέρα! Αλλά αυτά από μόνα τους δεν είναι τίποτα.

Στάλθηκε λίγο πριν το τέλος του 2ου παγκ. πολέμου στην Ευρώπη σαν πολεμικός ανταποκριτής. Κατέληξε αρχηγός μιάς συμμορίας κατσαπλιάδων, που λυμαίνονταν τα σημερινά σύνορα Βελγίου - Γερμανίας. Έκλεβαν, βίαζαν και σκότωναν. Δεν ήταν στρατιώτης, δεν είχε εντολές να σκοτώσει. Ήταν - υποτίθεται - δημοσιογράφος.

Μετά το τέλος του πολέμου τον πέρασαν ένα υποτυπώδες στρατοδικείο. Όσα έκανε, δεν μπορούσαν να θαφτούν εντελώς από τον αμερικανικό στρατό. Αλλά επειδή σκότωνε γερμανούς και βέλγους, επειδή τότε επικρατούσε το δίκαιο του νικητή και επειδή είχε ήδη γνωστό όνομα, τον αθώωσαν λόγω αμφιβολιών, κάνοντας του "αυστηρές" συστάσεις.

Ο ίδιος έγραφε προσωπικά γράμματα στον εκδότη του και στην μετέπειτα γυναίκα του, περιγράφοντας με κάθε λεπτομέρεια το πως σκότωνε. Πυροβολούσε άοπλους πισώπλατα. Στα γράμματα του κοκκορεύεται στην ερωμένη του γιά το πως η συμμορία του έπιασε έναν 20χρονο γερμανό. Γιά το πως τον έβαλε να γονατίσει με τα χέρια πάνω από το κεφάλι. Γιά το πως τον πυροβόλησε στον αυχένα και το πως τα μυαλά βγήκαν από το στόμα του.
Στον εκδότη του περιγράφει το πως σκότωσε 122 ανθρώπους. Με όλες τις λεπτομέρειες.

Όταν αργότερα πήρε το Νόμπελ, πολλοί προσπάθησαν να τον δικαιολογήσουν. Είπαν π.χ. ότι ο Big Papa είχε ξεμωραθεί από τα γεράματα και το αλκοόλ και δεν ήξερε τι έλεγε. Αλλά όταν τα έγραφε αυτά ήταν πολεμικός ανταποκριτής, 43 χρονών. Μόνο ξεμωραμένος δεν μπορεί να ήταν.
Μιά άλλη δικαιολογία ήταν ότι αυτά ήταν συνηθισμένες, ανώδυνες υπερβολές και ψεμματάκια γιά να αυτοπροβληθεί. Αλλά αν ήθελε να αυτοπροβληθεί, μπορούσε να γράψει ένα - αυτοβιογραφικό - μυθιστόρημα. Ολόκληρος νομπελίστας ήταν. Με το μυθιστόρημα μάλιστα η (αυτο)προβολή θα είχε πολύ μεγαλύτερη εμβέλεια από τους 5-10 παραλήπτες των προσωπικών του επιστολών.

Δεν αποτελούν αποκαλύψεις αυτά που γράφω εδώ. Δεν καταγγέλω κανέναν. Όσα γράφω είναι γνωστά εδώ και δεκαετίες. Απορώ πως είναι δυνατόν να τα αγνοεί ο Νίκος Δήμου. Βλέπω να καταρρέει η θεωρία που θέλει τους γατόφιλους σαν καλούς ανθρώπους - και δεν χαίρομαι γι' αυτό.

* * * * *
Διαβάζοντας γιά τις θηριωδίες του νομπελίστα Ερνέστου, προσπάθησα κι εγώ να τον δικαιολογήσω. Αν και δεν έιχα κανέναν λόγο να το κάνω.
Σκέφτηκα ότι ο πόλεμος είναι απάνθρωπο πράγμα, που μετατρέπει τους ανθρώπους σε τέρατα. Αλλά ο Hemingway δεν έξησε κάποια τραγική εμπειρία στον πόλεμο. Δημοσιογράφος ήταν. Και μάλιστα στο τέλος του πολέμου. Καμμία τραγική εμπειρία δεν σε δικαιολογεί να γίνεις αρχηγός συμμορίας και να πυροβολείς άοπλους ανθρώπους πισώπλατα. Ούτε να περηφανεύεσαι γι' αυτό στην ερωμένη σου.

Αμέσως μετά τις τραγικές εμπειρίες, που ΔΕΝ είχε ο Hemingway, το μυαλό μου πήγε σε κάποιον άλλο, που πραγματικά υπέφερε στον πόλεμο.

Τον Ηλία Βενέζη.

Γεννημένος μόλις 1 χρόνο πριν τον Hemingway (κατ' άλλους βιογράφους, 5 χρόνια αργότερα, το 1904), ο Ηλίας Βενέζης πιάστηκε από τους τούρκους σε ηλικία 24 χρονών. Στάλθηκε γιά 14 μήνες στα φριχτά τάγματα εργασίας. Εκεί που από 1000 κρατούμενους επιβίωναν 20.
Απελευθερώθηκε από τα τάγματα εργασίας, γιά να τον στείλει αργότερα η δικτατορία του Μεταξά στις φυλακές. Λίγα χρόνια μετά κι άλλη σύλληψη απο τα ΣΣ και κλείσιμο στις φυλακές Αβέρωφ. Καταδικασμένος σε θάνατο. Μόλις που πρόλαβαν να τον σώσουν.

Ένας τέτοιος άνθρωπος θα μπορούσε άνετα να είχε γίνει τέρας. Εγώ τουλάχιστον με τέτοιες εμπειρίες θα είχα γίνει σίγουρα. Ίσως είχα γίνει χειρότερος από τον Hemingway.
Όχι όμως ο Ηλίας Βενέζης. Ο Βενέζης έγραψε - μετά τις φριχτές εμπειρίες - ένα έργο σαν την "Αιολική Γη".

Η Αιολική Γη είναι ένα αριστούργημα. Στα δικά μου μάτια τουλάχιστον 20 φορές καλύτερο από τον Γέρο και την Θάλασσα, που τιμήθηκε με Νόμπελ.

Δεν σκαμπάζω από λογοτεχνικές θεωρίες. Ο γέρος και η Θάλασσα ενστικτωδώς δεν μου άρεσε (πριν καν διαβάσω την βιογραφία του Ερνέστου). Δεν μπορώ να βρω κάποια ποιότητα εκεί. Οι κριτικοί της σουηδικής ακαδημίας μάλλον ξέρουν περισσότερα από μένα.

Αλλά η Αιολική Γη δείνχει την απέραντη Αγάπη γιά τον Άνθρωπο. Τον κάθε άνθρωπο - άσχετα από φυλή, θρησκεία, φύλο η γλώσσα. Αυτό και μόνο την κάνει σκάλες ανώτερη από το άλλο έργο. Ιδίως αν σκεφτεί κανείς την βιογραφία του Ηλία Βενέζη.

Όποιος διαβάσει την ιστορία του μπάρμπα-Ιωσήφ, την ιστορία του ληστή Λαζο-εφφέ, την ιστορία του ανθρώπου που γύρευε να βρει το καμήλι με το άσπρο κεφάλι, την ιστορία γιά το αρκουδάκι του Λιβάνου - και δεν δακρύσει, μπορεί να γίνει άνετα δωρητής οργάνων από σήμερα κιόλας. Την καρδιά τουλάχιστον, δεν την χρειάζεται.

Δεν λέω, και ο Ηλίας Βενέζης τιμήθηκε με βραβεία και διακρίσεις. Αναγνωρίστηκε - όσο ζούσε - σαν Μεγάλος των ελληνικών γραμμάτων. Δίκαια. Παρ' όλα αυτά, δεν πήρε Νόμπελ.

Το ξέρω, δεν υπάρχουν αντικειμενικές αλήθειες. Καμμία σύγκριση δεν στέκει, ιδίως ανάμεσα σε λογοτεχνικά έργα. Όλα όσα γράφω γιά τον Ερνέστο και τον Ηλία, τα ήξερα από καιρό. Δεν θα έγραφα τίποτα, αν ο Δήμου δεν μίλαγε γιά τις 60 γάτες. Αυτές με ανάγκασαν στην σύγκριση.

10 σχολια:

athinovio 8 April 2010 at 00:57  

Μας έλειψες, Jolly!
Βασικά λατρεύω τις γάτες...

Αταίριαστος 8 April 2010 at 01:19  

Βασικά η θεωρία ότι όποιος αγαπάει τα ζώα αγαπάει και τους ανθρώπους κατά κανόνα ισχύει. Υπάρχουν όμως και μερικές εκκωφαντικές εξαιρέσεις κάποιων που προτιμούν τα ζώα από τους ανθρώπους (επειδή οι τελευταίοι βασανίζουν τα ζώα ίσως). Παράλογο να είσαι φιλόζωος και μισάνθρωπος ταυτόχρονα.

Jolly Roger 8 April 2010 at 02:57  

Γεια σου athinovio,
κι εγω λατρευω τις γατες.
Αν και δεν εξηγειται λογικα, πιστυω οτι η συναναστροφη με ενα ζωο σε κανει καλυτερο ανθρωπο.

Σκεφτομαι οτι η ψυχη μερικων ειναι τοσο μαυρη, που ουτε 60 γατες δεν αρκουν να την γλυκανουν. Ο Ερνεστος σιγουρα ανηκε σ' αυτην την κατηγορια.

* * * *
Γεια σου Αταιριαστε,
επειδη πολλες φορες εχω πει δημοσια, οτι ειμαι μισανθρωπος, αισθανομαι την αναγκη να εξηγηθω.

Οντως ειναι παραλογο να ειναι κανεις φιλοζωος και μισανθρωπος ταυτοχρονα.
Η αντιφαση λυνεται, αν παψεις την διακριση αναμεσα ζωο / ανθρωπο και στην θεση της βαλεις την διακριση αναμεσα σε ισχυρο / αδυναμο.

Ναι, εξακολουθω να με θεωρω μισανθρωπο. Θα θυσιαζα ομως παρα πολλα για να προστατεψω ενα παιδι, εναν αναπηρο, εναν κατατρεγμενο.
Ειτε ενα ζωο ;-)

Παντοτε θαυμαζα τους ισχυρους αυτου του κοσμου. Αλλα αποκλειστικα τους ισχυρους που ηξεραν πως να *μην* χρησιμοποιησουν την ισχυ τους.

scarlett 8 April 2010 at 10:43  

Την Αιολικη Γη τη διάβασα μεγάλη. Και θεωρω τον εαυτό μου τυχερό που δεν συνέπεσε με άλλα σπουδαία αναγνωσματα της εφηβίας μου και έτσι είχα τη δυνατοτητα να την εκτιμήσω,έχοντας διαβάσει μέχρι τότε σχεδόν όλα τα "αριστουργήματα" της παγκοσμιας λογοτεχνίας .

Όλα τα ενθουσιώδη και εγκωμιαστικά σχόλια των ξένων κριτικών παγκοσμίως (περι του αριστουργηματος που προκειται και που αναφερονται στα εξωφυλλα του βιβλιου) θα μπορουσα να τα προσυπογράψω.
Πίστευω πως οι Ελληνες το έχουν ξεχασει αυτό το βιβλίο. Ή οι πιο νέοι δεν το γνωρίζουν καν.

Αλλά ακόμη και τωρα που όλοι ασχολουμαστε με την οικονομικη κριση και τις συνεπειες της στη ζωή μας (αν μπορουμε ας κανουμε και αλλιως)είναι σα να προσφέρεις με ένα τετοιο κειμενο αναφορας-που ξεφευγει εντελως- νερό από καθαρή πηγή....θυμίζοντας αξίες και ιδανικά και το σπουδαιότερο, την υπενθύμιση πως η ζωή είναι πολύ απλή στη βάση της. Μας αρέσει να την παρουσιάζουμε περίπλοκη αιτιολογώντας ίσως έτσι τη λάθος τοποθέτηση απέναντι της, τη λαθος κατεύθυνση.

Τέλος πάντων. Λυπάμαι για όσα αξιόλογα βιβλία σαν την Αιολικη Γη δε θα διαβάσω ποτέ γιατι δεν εξυπηρετούν το παιχνίδι του μάρκετιγκ και δεν τα γνωρίζω.

Όσο για τον Ερνέστο, υπερτιμημένος όπως τοσοι και τοσοι άλλοι νομπελιστες (τους συγχρονους τους αποφευγω οπως ο διαολος το λιβανι, εχοντας διαβασει ΤΙΣ μετριοτητες ως βραβευμενα εργα) αλλα όταν εισαι Αμερικανός και όταν παιζεις τα παιχνιδια της δημοσιοτητας, τα νομπελ έρχονται πιο εύκολα

Περαστικός 8 April 2010 at 12:45  

Γεια σου, Jolly Roger. Οι άνθρωποι είμαστε σύνθετα πλάσματα και υπάρχουν φορές που βρίσκεις αντιθέσεις τόσο έντονες όσο αυτή. Ιδιοφυείς ανθρώπους, ίσως ακόμη και με καλοσύνη κάποτε, που όμως κάποια στιγμή επέδειξαν απεχθή συμπεριφορά. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι το ένα είναι αίτιο του άλλου. Όλοι κουβαλάμε πληγές, η πρώτη μεγάλη πληγή της ζωής μας είναι η ίδια η γέννηση, το πώς χειριζόμαστε αυτές τις πληγές είναι που κάνει τη διαφορά. Πολλοί εκδηλώνουν με αρνητικό και καταστροφικό τρόπο τα προβλήματά τους σε συγκεκριμένα πεδία της ζωής τους ενώ αλλού διαπρέπουν ή είναι «καλοί και ήσυχοι άνθρωποι». Πραγματικά, όπως έχω γράψει κατ’ επανάληψη, πρέπει να δούμε τους εαυτούς ως αυτό που πραγματικά είμαστε, ένα ακόμη είδος του ζωικού βασιλείου, χωρίς μανιχαϊσμούς, χωρίς τη μάταιη αναζήτηση του απόλυτου καλού και του απόλυτου κακού. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν άνθρωποι που προσεγγίζουν το ένα ή το άλλο άκρο. Μπράβο του που αγαπούσε τις γάτες, μπράβο για την αξία των έργων του, αλλά ναι, ήταν ένας εγκληματίας, όπως εξάλλου και αρκετοί άλλοι μεγάλοι από το χώρο των τεχνών και αλλού. Δεν μπορώ να θυμηθώ αν μικρός διάβασα Βενέζη, είναι μια από τις αναγνωστικές εκκρεμότητές μου που θα καλύψω σύντομα.

Ptomas 9 April 2010 at 16:06  

Πολύ ενδιαφέρον! Μπορείς να μας δώσεις τις πηγές αυτής της πληροφορίας - δεν κατάφερα να εντοπίσω κάτι στο διαδίκτυο.
Το περίεργο πάντως είναι πως αν και ήταν όντως επικεφαλής αντάρτικής ομάδας στο Rambouillet λίγο πριν την απελευθέρωση του Παρισιού (το 1944) τιμήθηκε με το μετάλλιο Bronze Star για την γενναιότητα που έδειξε σαν ανταποκριτής. Όσο για το βραβείο Νομπέλ το κέρδισε το 1954 για το "Γέρος και η Θάλασσα" που έγραψε το 1951.
Επίσης είχε υπηρετήσει και τραυματιστεί στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο σαν εθελοντής οδηγός ασθενοφόρου όπου του απένειμαν το Ασημένιο Αστέρι της Ιταλίας για την γενναιότητα του.
Προσωπικά δεν μου αρέσουν όλα τα μυθιστορήματα του ούτε μπορώ να κρίνω αν το "Ο Γέρος και η Θάλασσα" αξίζει για Νόμπελ. Η προσωπική μου γνώμη είναι πως ήταν μεγάλος συγγραφέας.
Επίσης γεγονός είναι πως τα τελευταία χρόνια της ζωής του υπέφερε από παράνοια ίσως αποτέλεσμα της κατάχρησης αλκοόλ. To 1961 αυτοκτόνησε όπως και ο πατέρας του και δύο αδέλφια του πιθανόν σαν αποτέλεσμα κληρονομικής σχιζοφρένειας.

Anonymous 22 April 2010 at 22:00  

μου αρεσε η αιολικη γη αλλα το βιβλιο του βενεζη που πραγματικα με σημαδεψε ηταν ΤΟ ΝΟΥΜΕΡΟ που περιγραφει την πρωτη του αιχμαλωσια. Τα γεγονοτα που εξιστορει ειναι φρικτα κι ομως αυτο διαβαζεται ευχαριστα, μπορω να πω μαλιστα οτι καταφερνει να αναδειξει μια κυνικα κωμικη πτυχη τους που με εκανε να ντρεπομαι. πως ηταν δυνατον να γελαω!
νομιζω οτι παρα την επιβεβαιωση της μοχθηρης μου φυσης (τυφλα να χουν τα ρεαλιτυ) αυτο ειναι το πραγματικο αριστουργημα του βενεζη.
αντιθετα ο δημ. ψαθας στην ΓΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ εχει αμεσοτητα μονο στο αναλαφρο πρωτο μερος με τις παιδικες του εμπειριες, το φρικτο δευτερο που περιγραφει την γενοκτονια του ποντιακου ελληνισμου μου εδωσε μια κλινικη αισθηση και δεν μπορεσα να το τελειωσω.
αυτος ηταν ενας λογος για να εκτιμησω περισσοτερο τον βενεζη.
ειναι ευκολο να παρουσιαζεις ευχαριστα θεματα ειναι δυσκολο να δυσκολο να ασχολεισαι με τα αποκρουστικα. και ναι του αξιζει και νομπελ και λενιν και οτι αλλο γουσταρει. αιωνια του η μνημη!
γρηγορης
ΥΓ. εχοντας βαλει πολυ ψηλα τον πηχη η ΓΑΛΗΝΗ δεν ηταν αρκετη να συγκρατησει το ενδιαφερον μου.

Anonymous 26 April 2010 at 21:58  

Που είσθε Κάπταιν;

ELvA 27 April 2010 at 13:29  

Πολυ ενδιαφερουσα η αναρτηση σου οπως και οι παρατηρησεις σου σχετικα με τον Hemingway, τον Βενεζη και τις ...γατες! θα περναω να τα λεμε

Χαιρετισμους απο το Βορρα! ;)

Anonymous 5 November 2010 at 00:38  

η Αιολικη γη Ειναι ενα αριστουργημα!

και το οτι οσοι εχουν ζωα ειναι καλοι άνθρωποι, μύθος.


Σας καληνυχτώ εγώ η επίσης μισάνθρωπος, οι γάτες και το σκυλι μου

  © Blogger template 'Solitude' by Ourblogtemplates.com 2008

Back to TOP