Tuesday 28 December 2010

Δαίμονες

Εισαγωγικό σημείωμα: σ' αυτό το ποστ ασχολούμαι με 2 θέματα - άσχετα μεταξύ τους. Το πρώτο είναι πιό "αισθηματικό" και αναφέρεται σε μιά πρόσφατη (δυσάρεστη) εμπειρία. Το 2ο είναι πιό "ορθολογικό" και περιέχει σκέψεις που αναλύω στο μυαλό μου εδώ και πολύν καιρό. Το περικλείω σαν μιά μεγάλη παρένθεση μέσα στο κυρίως ποστ. Θα χαρώ να ανταλλάξω σκέψεις με όποιον ενδιαφέρεται είτε γιά το πρώτο είτε γιά το δεύτερο θέμα (είτε και γιά τα 2).

* * * * * *
Οι πιό όμορφοι δαίμονες ήταν εκείνοι που γνώρισα στο φιλμ The Golden Compass, βασισμένο στα διηγήματα του Philip Pullman. Στον κόσμο που περιγράφει ο Pullman, ο κάθε άνθρωπος έχει ψυχή σε μορφή ζώου. Η ψυχή (δλδ. το ζώο) βρίσκεται πάντα κοντά στον άνθρωπο και είναι "ο δαίμονας" του. Είτε ο άνθρωπος βρίσκεται πάντα κοντά στην ψυχή του - ανάλογα με την οπτική γωνία. Δύο ξεχωριστά όντα σε μιά μοναδική και άρρηκτη συμβίωση. Αν πονέσει ο ένας, θα πονέσει και ο άλλος. Αν πεθάνει ο ένας, θα πεθάνει και ο άλλος. Ο άνθρωπος και ο δαίμονας του (η ψυχή του) βρίσκονται σε διαρκή - συνειδητό - διάλογο. Άλλοτε γιά απλά, καθημερινά πράγματα (πότε θα φάμε, που θα κοιμηθούμε) και άλλοτε γιά τις σημαντικές αποφάσεις της ζωής.

Πολύ θα ήθελα να ζω σε έναν τέτοιο κόσμο. Πρώτον θα φερόμασταν καλά στα ζώα, αφού η κακοποίηση ενός ζώου θα σήμαινε κακοποίηση μιάς ψυχής (και στον δικό μας κόσμο το ίδιο σημαίνει, απλά θέλουμε πεισματικά να το αγνοούμε). Δεύτερον θα αναπτύσσαμε τον διάλογο με την ψυχή μας - κάτι που οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν από καιρό πάψει να κάνουν.

Ποιός όμως μας διαβεβαιώνει, ότι τα ζώα ΔΕΝ είναι η ψυχή μας; Ποιός μας διαβεβαιώνει, ότι κάθε φορά που βασανίζουμε, σκοτώνουμε, σφάζουμε, κυνηγάμε, δηλητηριάζουμε ένα ζώο, δεν κακοποιούμε μιά ψυχή; Η επιστήμη; Ας καγχάσω!

Ανοίγω (μεγάλη) παρένθεση περί Επιστήμης.
Μιά - ελπίζω αυξανόμενη - μερίδα νέων (κυρίως) ανθρώπων αυτοπροσδιορίζεται στις μέρες μας σαν "ορθολογιστές". Αναγνωρίζονται εύκολα από την αρνητική στάση τους απέναντι σε κάθε θρησκεία και ιδίως την ελληνορθόδοξη (τι χαρακτηρισμός) εκκλησία. Ο ορθολογισμός τους συνοψίζεται στην επαληθευσιμότητα που προσφέρει το διπλά τυφλό πείραμα (ΔΤΠ). Οτιδήποτε δεν επαληθεύεται με διπλά τυφλό πείραμα (ΔΤΠ) αποτελεί στα μάτια τους μεταφυσική και εξοβελίζεται στο πυρ το εξώτερο του "ορθολογισμού".

Αν και συμφωνώ μαζί τους 100% σε ότι αφορά τον σκοταδισμό όλων των θρησκειών, δεν μπορώ να συμφωνήσω με την σημασία που δίνουν στο ΔΤΠ. Εκείνο που ξεχνάνε οι "ορθολογιστές" μας είναι ότι το ΔΤΠ μπορεί να επαληθεύσει / διαψεύσει αποκλειστικά κάτι γιά το οποίο ΨΆΧΝΕΙΣ. Αν (ηθελημένα) δεν ψάχνεις γιά κάτι, δεν μπορείς να αποφανθείς γιά την αλήθεια μιάς φράσης.

Λέει π.χ. ο Pullman ότι κάθε ζώο αντιπροσωπέυει μία ανθρώπινη ψυχή. Ότι το να βασανίζεις ένα ζώο ισοδυναμεί με το να βασανίζεις έναν άνθρωπο. Το ίδιο ακριβώς πιστεύω κι εγώ. Έρχονται όμως οι "ορθολογιστές" και με καταδικάζουν αναφανδόν σαν μεταφυσικό, επειδή αυτό που λέω δεν αποδεικνύεται με διπλά τυφλό πείραμα.
Γιά στάσου ρε μεγάλε και πάρε μιά ανάσα. ΕΨΑΞΕΣ (με ΔΤΠ είτε αλλιώς) να δεις αν η φράση αυτή αληθεύει; Αφού δεν έψαξες, πως είσαι τόσο σίγουρος ότι αυτά που λες εσύ είναι (ορθο)λογικά και αυτά που λέω εγώ είναι μεταφυσικά; Δηλαδή επειδή εσύ δηλώνεις "ορθολογιστής" και είσαι εναντίον του παπαδαριού, σημαίνει ότι όλα όσα λες είναι αυτομάτως σωστά;

Το 2ο πράγμα που αρέσκονται να ξεχνάνε οι "ορθολογιστές" μας είναι ότι στις μέρες μας ΔΕΝ υπάρχει ανεξάρτητη Έρευνα. Μπορεί το ΔΤΠ να είναι μιά ωραία μέθοδος - αν και μακράν όχι η μοναδική - στο να εξετάζεις αν μιά επιστημονική πρόταση είναι σωστή ή λάθος. Αλλά η ΔΙΑΤΎΠΩΣΗ της επιστημονικής πρότασης αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο όσων έχουν τα φράγκα (και μιλάμε γιά δις, όχι παίξον-γέλασον).

Σήμερα η επιστημονική έρευνα στους τομείς των μαθηματικών, της πληροφορικής, της φυσικής και της χημείας καθορίζεται, χρηματοδοτείται και χειραγωγείται από την (κρατική εν πολλοίς) πολεμική βιομηχανία. Στους δε τομείς της βιολογίας και της ιατρικής χρηματοδοτείται και χειραγωγείται από τις φαρμακοβιομηχανίες. Έτσι εξηγείται γιατί π.χ. ξοδεύονται μερικά δις στην επιστημονική έρευνα γιά την καταπολέμηση της φαλάκρας και της σεξουαλικής ανικανότητας και όχι γιά τις αρρώστιες που σκοτώνουν τα παιδάκια του 3ου κόσμου.

Αν λοιπόν εσύ τρισμέγιστε είσαι φυσικός και σε πληρώνει το αμερικάνικο πεντάγωνο γιά να κάνεις έρευνα γύρω από τους νέους τύπους χειροβομβίδων, ώστε να εξολοθρεύονται αποτελεσματικότερα οι φουκαράδες οι ιρακινοί, είναι γούστο σου και μαγκιά σου. Αλλά μη μου κουνιέσαι και πολύ γύρω από τον "ορθολογισμό" του διπλά τυφλού πειράματος. Γιατί χωρίς τα κατευθυνόμενα φραγκάκια από τους πάτρωνες και αφέντες σου, όχι διπλά τυφλό πείραμα, αλλά ούτε σουβλάκι δεν μπορείς να φτιάξεις.

Μέχρι λοιπόν κάποιος να αποδείξει επιστημονικά ότι η Πίστη δεν μπορεί να μετακινήσει βουνά, εγώ έχω κάθε δικαίωμα να λέω ότι η Πίστη (ο Έρωτας στην περίπτωση μου) μπορεί να μετακινήσει βουνά.
Και μέχρι κάποιος να αποδείξει ότι η ψυχή μας δεν κατοικεί σε ένα ζώο, εγώ έχω κάθε δικαίωμα να λέω ότι τα ζώα ΕΙΝΑΙ η ψυχή μας.

Κλείνει η παρένθεση, ξαναγυρνάω στους δαίμονες.

Οι πιό όμορφοι δαίμονες που ξέρω λοιπόν, είναι τα ζώα. Οι ψυχές μας. Όσοι ζουν σε κόσμους σαν εκείνους του Pullman τους έχουν αυτούς τους δαίμονες συνειδητά δίπλα τους. Σε διαρκή διάλογο, σε διαρκή (αλληλο)φροντίδα.

Αλλά δεν ξέρω μόνο όμορφους δαίμονες :-(

Ξέρω και τα "καινά δαιμόνια". Αυτά που ανάγκασαν τον Σωκράτη να πιεί το κώνειο. Ξέρω και τα δαιμόνια των ασκητών. Εκείνα που με μορφή πειρασμού ήθελαν να αποπλανήσουν τους ασκητές από τον διαλογισμό τους. Μ' εμένα η προσπάθεια αποπλάνησης θα διαρκούσε περίπου 5' - με νικητές τα δαιμόνια.

Μιάς και ανέφερα τον Σωκράτη: σε κάποια αναφορά περιγράφει το πως συνομιλεί με το "δαιμόνιο" του. Το δαιμόνιο - που σημειωτέον έχει μορφή ζωου - τον κατευθύνει να κάνει μόνο καλές πράξεις. Να λοιπόν που ο κος Pullman ψιλο-αντιγράφει τον Σωκράτη 2500 χρόνια μετά.

Ξέρω και τους δαίμονες των μαχητών. Τα έβαλε - λέει η φράση - "με θεούς και δαίμονες". Καθώς δεν είμαι μαχητής αλλά δειλός, η φράση δεν με αφορά.

Ξέρω τους δαίμονες του Unix / Linux. Έχω κατασκευάσει μάλιστα καμπόσους από δαύτους. Ακίνδυνοι όλοι τους.

Τον δαίμονα Genius malignus του Καρτέσιου. Τον δαίμονα του Maxwell γιά το αεικίνητο 2ου είδους. Τον δαίμονα του Laplace.

Τους δαίμονες που "καταλάμβαναν" τα σώματα των κακομοίρηδων στον Μεσαίωνα και έπρεπε να εκδιωχθούν από τους εξορκιστές.

Ξέρω λοιπόν δαίμονες και δαίμονες. Καλούς, αδιάφορους και απαίσιους. Όσοι αναφέρω πιό πάνω έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Αποτελούν "εξωτερικά" όντα. Άλλο ο δαίμονας, άλλο ο άνθρωπος.

Τι κάνεις όμως με τους δαίμονες που αποτελούν τον εαυτό σου;
Δεν εννοώ τους μεσαιωνικούς "δαίμονες" (στην πραγματικότητα, κρίσεις επιληψίας, η πάρκινσον) που δήθεν κάνουν κατάληψη στο σώμα σου.

Εννοώ τους δαίμονες που κουβαλάς μέσα σου από την γέννηση σου. Τους δαίμονες που κανένας εξορκιστής δεν μπορεί να διώξει.
Τους δαίμονες που εμφανίζονται στις πιό απρόσμενες στιγμές. Γιά να σε καταδιώξουν. Εκείνους που μόνο η πανικόβλητη φυγή σου δίνει - προσωρινά - το αίσθημα ότι ίσως τους ξεφύγεις.

Το ξέρεις ότι είναι δημιουργήματα του ταλαιπωρημένου μυαλού σου. Δεν παύουν γιά τούτο να είναι λιγότερο ορατοί, λιγότερο φοβεροί. Δεν παύει ο πανικός στον ερχομό τους να γίνεται μεγαλύτερος.

Δεν μπορώ να περιγράψω την εικόνα ενός τέτοιου δαίμονα. Η πιό κοντινή εικόνα στον δικό μου είναι ένα φιλμ / σχεδόν ντοκυμανταίρ γιά την ζωή του Bruce Lee.
O Bruce Lee - που συμπτωματικά είχε το παρατσούκλι "Δράκος" - καταδιώκονταν σε όλη του την ζωή από έναν φοβερό και τρομερό σαμουράι. Αυτό περιγράφει τουλάχιστον το κινηματογραφικό αφιέρωμα στην ζωή του. Ο δαίμονας του Bruce Lee ήταν ένας καβαλάρης με σπαθί και ακόντιο. Το άλογο του χλιμίντριζε φλόγες. Η πανοπλία ανέμιζε στα πλάγια του αλόγου, δίνοντας την εικόνα φτερών δράκου (εγκυκλοπαιδική λεπτομέρεια: οι πανοπλίες των σαμουράι είναι κλάσεις ανώτερες από εκείνες των δυτικών και ευέλικτες - ανεμίζουν λοιπόν).

Δεν μπορείς να ξεφύγεις από τέτοιον δαίμονα. Σε ξέρει καλά. Ξέρει που να χτυπήσει. Είναι η προσωποποίηση της Αμφιβολίας σου. Η επίγνωση της Αδυναμίας σου. Η συνειδητοποίηση της Μικρότητας σου.
Εκεί που νιώθεις χαλαρός, σχεδόν ευτυχισμένος, ικανοποιημένος από την ζωή σου, εκεί που νομίζεις ότι κάποιος έγινες, έρχεται από το πουθενά. Σε καταδιώκει με το άλογο του, το katana του αγγίζει το λαρύγγι σου και σου κόβει τον αέρα.
Δεν έχεις άλλη επιλογή από το να τρέξεις. Άτακτη φυγή. Ξέροντας ότι δεν έχεις την παραμικρή ελπίδα να ξεφύγεις. Τρέχεις μέχρι να σκάσουν οι πνέυμονες σου και να σωριαστείς κάτω με λυγμούς. Αν σταθείς τυχερός, θα σε περιφρονήσει και θα φύγει, αφήνοντας σε να πνίγεσαι στα δάκρυα.

Μέχρι την επόμενη φορά.

6 σχολια:

scarlett 28 December 2010 at 11:34  

Είναι η προσωποποίηση της Αμφιβολίας σου. Η επίγνωση της Αδυναμίας σου. Η συνειδητοποίηση της Μικρότητας σου.

....και μαθαίνεις να ζεις ΜΕ την Αμφιβολία σου, ΜΕ την Αδυναμία σου, ΜΕ την παραδοχή (ακόμη κι αν πονάει) της Μικρότητάς σου - λες εσύ, Ασημαντότητας θα πω εγώ -

και ΜΕ την Πίστη της Μοναδικότητάς σου (παρά τα προηγούμενα) και τη δυνατότητα να
επιδράς, να μεταμορφώνεις, να αλλάζεις

γιατί αδύναμοι είμαστε πάντα. και δεν είναι κακό αυτό... που δεν είμαστε Θεοί

σαν τα μικρά παιδιά διατηρούμε το δικαίωμα στο λάθος (και στο όνειρο)

ωραίο κείμενο! σ'ευχαριστω για τις πληροφορίες πέρι ΔΤΠ

Περαστικός 28 December 2010 at 11:48  

Δεν χρειάζεται κάποιος την επιστήμη όταν καταπιάνεται με τέτοια πράγματα, αυτά είναι αρμοδιότητα της καρδιάς, κάτι εξίσου πραγματικό, αλλά διαφορετικό. Η επιστήμη έχει άλλη δουλειά.

Όσο για τους δαίμονες, η scarlett έχει δίκιο. Αυτοί αντιμετωπίζονται με την αγάπη πρώτα προς τον εαυτό μας, όσο αδύναμοι , όσο ατελείς και αν νομίζουμε ότι είμαστε. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι ο πόνος ή και η οργή που νοιώθουμε για τις ατέλειές μας δεν είναι παρά αποτέλεσμα του εγωισμού και αυτός ο πόνος και η οργή οδηγεί και στην έλλειψη ανοχής και στην επιθετικότητα προς τους άλλους και σε πολλά βάσανα αυτού του κόσμου. Αποδέχεσαι, ριζώνεις την αντίληψή σου στο παρόν και καταλαβαίνεις κάποια στιγμή ότι αποκτάς τη δύναμη να κάνεις το ένα και μοναδικό πράγμα που δεν τολμούσες τόσο καιρό που πάλευες με την αυτοκατάκριση, να κοιτάξεις τους δαίμονές σου στα μάτια και να τους δεις να διαλύονται στον άνεμο. Δεν λέω ότι είναι κάτι εύκολο. Είναι μια διαδικασία αυτοκάθαρσης.

Περαστικός 28 December 2010 at 11:49  

Και ναι, ωραίο κείμενο, ίσως γιατί είναι τόσο προσωπικό.

Jolly Roger 28 December 2010 at 17:22  

scarlett και Περαστικε,
σας ευχαριστω για τα ενθαρρυντικα σας σχολια. Το ξερετε (και το ξερω) οτι ειναι δυσκολο να τα κανει κανεις αυτα πραξη. Αλλα το παλευω ;-)

Τις καλυτερες ευχες μου στους 2 σας, για τον χρονο που ερχεται.

ESKARINA 28 December 2010 at 19:21  

Αν σε κυνηγάει η Αμφιβολία, η Αδυναμία και η Μικρότητα σου, εγώ υποθέτω ότι σε κυνηγάει ο εαυτός σου, αλλά το καλό κομμάτι του. Γιατί αν έχεις αμφιβολίες, τότε το μυαλό σου είναι ζωντανό. Αν είσαι αδύναμος, τότε είσαι άνθρωπος. Κι αν νιώθεις μικρός, τότε χωράς στο σύμπαν.
Ποιώ την ανάγκην φιλοτιμίαν, ή εξωραϊζω καταστάσεις; Δεν ξέρω. Πάντως εμένα η Αμφιβολία, η Αδυναμία και η Μικρότητα είναι από τα κατεξοχήν χαρακτηριστικά του Ανθρώπου.

Jolly Roger 31 December 2010 at 10:18  

Γεια σου Εσκαρινα, ευχαριστω για το σχολιο (συγνωμη, μολις τωρα το ειδα).

Δεν εχω αντιρρηση να κουβαλαω αμφιβολιες και ανασφαλειες μεσα μου. Οπως λες κι εσυ, αυτο συμβαινει μαλλον σε ολους μας.

Το προβλημα (μου) ειναι οτι οσο μεγαλυτερη ειναι η αποσταση αναμεσα στην εξωτερικη εικονα (δυνατος, ωραιος, ανετος κλπ. ) και τις εσωτερικες ανασφαλειες, τοσο πιο φοβεροι οι δαιμονες :-(

Καλη χρονιά να εχεις.

  © Blogger template 'Solitude' by Ourblogtemplates.com 2008

Back to TOP