Wednesday 16 March 2011

Απώλεια

Πάντα οι άνθρωποι αναρωτιώνταν αν έχουν ψυχή. Όλες οι θρησκείες και οι περισσότερες φιλοσοφίες θεωρούν την ψυχή σαν δεδομένη. Όχι μόνο δεδομένη αλλά και ανεξάρτητη από το φθαρτό σώμα, ανεξάρτητη από το χρονικό συνεχές (αιώνια).

Ο Πλάτωνας διαχώρισε (πρωτος; ) την ψυχή από το σώμα. Είπε ότι άλλα πράγματα βιώνει το σώμα μας και άλλα η ψυχή μας. Οι θρησκείες ασχολούνται περισσότερο με το τι θα απογίνει η ψυχή μας μετά τον θάνατο. Την θεωρούν όχι μόνο αιώνια και άφθαρτη αλλά και πολύ σημαντικότερη από το σαρκίο μας στον "μάταιο" τούτο κόσμο.

Οι νευροβιολόγοι αμφισβητούν όλο και περισσότερο την ύπαρξη της ψυχής. Κάθε καινούργια ανακάλυψη στον τομέα της νευροβιολογίας αποδεικνύει ότι τα πάντα δεν είναι παρά κάποιες ορμόνες μαζί με κάποια απλά χημικά στοιχεία (νάτριο, κάλιο, μαγνήσιο κ.α. ) που ερεθίζουν τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου μας.

Οτιδήποτε βιώνουμε, όλα τα αισθήματα που αναβλύζουν μέσα μας και κάποτε σβήνουν, όλες οι αισθήσεις που μας συνδέουν με τον έξω κόσμο δεν είναι παρά κάποια ηλεκτροχημική αντίδραση ανάμεσα σε μερικές χιλιάδες νευρώνες.

Διαθέτουμε κάποιο dna το οποίο προσπαθούμε να αναπαράγουμε όσο γίνεται περισσότερο πριν πεθάνουμε. Όποιος καταφέρει να αναπαράγει το dna του πολλές φορές θεωρείται πετυχημένο βιολογικό είδος - οι υπόλοιποι εξαφανίζονται.

Σύμφωνα με την επιστήμη, ο εγκέφαλος δεν είναι παρά ένα - πολύπλοκο - εργαλείο, το οποίο βρίσκεται εκεί προκειμένου να  μας βοηθήσει στο να αναπαράγουμε επιτυχώς το dna μας. Όλες μας οι σκέψεις, όλα μας τα αισθήματα, όλες μας οι αισθήσεις, οτιδήποτε αποτελεί τον εαυτό μας, την συνείδηση μας, την ψυχή μας εν τέλει, βρίσκεται εγκλωβισμένο μέσα στις ηλεκτροχημικές αντιδράσεις του εγκεφάλου μας.

* * * *
Είναι χαρακτηριστικό, ότι γιά ένα τόσο θεμελιώδες ερώτημα που έχει απασχολήσει όλους σχεδόν τους ανθρώπους γιά τόσες χιλιάδες χρόνια δεν υπάρχει ακριβής ορισμός. Κανένας φιλόσοφος, κανένας θεολόγος και κανένας επιστήμονας δεν έχει δώσει έναν ακριβή, κοινά αποδεκτό ορισμό της ψυχής. Αναρωτιώμαστε αν υπάρχει ψυχή (και το αν είναι αιώνια, άφθαρτη κλπ. ) χωρίς να ξέρουμε τι είναι η ψυχή.

Δεν συμφωνώ με τις απόψεις της νευροβιολογίας. Έτσι κι αλλιώς είμαι πολύ (έως απελπιστικά πολύ) δύσπιστος με τα συμπεράσματα της επιστήμης. Πιστεύω ότι (κυρίως) ο δυτικός τρόπος επιστημονικής σκέψης είναι απελπιστικά μονομερής. Επειδή εξ ορισμού δεν μπορεί να δώσει απάντηση σε πολύπλοκα και αλληλοεξαρτώμενα ερωτήματα, "σπάει" το αρχικό ερώτημα σε πολλά μικρότερα και δίνει απάντηση σε αυτά.
Όσο πιό κορυφαίος γίνεται ένας δυτικός επιστήμονας, τόσο πιό πολύ εξειδικεύεται σε έναν και μοναδικό τομέα της επιστήμης του - αγνοώντας όλα τα υπόλοιπα.

Προσωπικό βίωμα. Κάποτε γνώρισα στο cern έναν - υποψήφιο νομπελίστα - φυσικό. Με αστρονομικά ψηλό IQ. Δεν ήξερε όμως να φτιάξει καφέ. Όταν του έδειξα πως δουλεύει η καφετιέρα, έμεινε έκπληκτος από το γεγονός ότι γιά να φτιάξεις καφέ χρειάζεσαι νερό!! Από τότε, όποτε συναντάω κορυφαίους επιστήμονες σκέφτομαι το "θαύμα της καφετιέρας". Ζεσταίνεις νερό και φτιάχνεις καφέ. Μεταφυσικά πράγματα ;-)

Η δυτική επιστήμη δεν είναι παρά ένα γαιτανάκι από *πολύ* μικρές απαντήσεις σε *πολύ* μικρά και επί μέρους ερωτήματα. Αλλά ακόμα και αν ξέρω όλες τις επί μέρους απαντήσεις δεν ξέρω την ολότητα. Η ερώτηση γιά την ύπαρξη της ψυχής είναι ολιστική, γι αυτό η (δυτική) επιστήμη αδυνατεί να την απαντήσει.

Χιουμοριστική, αυτοσαρκαστική παρένθεση: όπως ξέρουμε, η απάντηση σε όλα τα ερωτήματα του κόσμου είναι 42 ;-)

Εξ άλλου, μέχρι πριν 60 - 100 χρόνια η επιστήμη (δλδ. όλοι οι "σοβαροί" επιστήμονες του κόσμου) ήταν απόλυτα πεισμένη - ανάμεσα σε πολλές άλλες μπαρούφες - ότι
α) η γυναίκα δεν πρέπει να σκέφτεται πολύ, ούτε να μορφώνεται, γιατί η μόρφωση μειώνει την βιολογική ικανότητα της να αποκτήσει παιδιά. Την κάνει στείρα.
β) η ευγονική θα σώσει το ανθρώπινο είδος από τις αρώστιες. Έπρεπε να έρθει αυτό το παρανοϊκό κάθαρμα που εφάρμοσε με γερμανική μεθοδικότητα τους θάλαμους αερίων γιά να καταλάβουν το λάθος τους. Τα περί "ανώτερης άριας φυλής" αποτελούσαν γενικά παραδεκτές επιστημονικές αλήθειες, ΙΔΙΩΣ στην Αμερική του 1930. Και αν δεν είχαν γίνει πράξη με τόσο αποτρόπαιο τρόπο, ίσως να τις πιστεύαμε μέχρι σήμερα.

Σε ένα παλιότερο μου ποστ μιλάω ξανά γιά την ψυχή και έχω μιά μεγάλη παρένθεση με τις αντιρρήσεις μου περί επιστήμης.

* * * *
Πιστεύω λοιπόν ότι υπάρχει ψυχή. Όλοι μας έχουμε. Όχι μόνο οι άνθρωποι αλλά και τα ζώα - όλα τα ζώα.
Και αφήνω την νευροφυσιολογία να διακυρήσσει ότι όλα είναι ηλεκτροχημικές αντιδράσεις του εγκεφάλου.

Υπάρχει μεν, αλλά δεν είναι αιώνια, ούτε άφθαρτη, ούτε πηγαίνει στην αγκαλιά κάποιου θεούλη. Πεθαίνει μαζί μας, όπως έζησε μαζί μας. Σώμα και ψυχή σε μιά άρρηκτη ενότητα.
Ναι, είναι μεταφυσικά αυτά που πιστεύω. Δεν μπορώ - ούτε θέλω - να τα αποδείξω. Ούτε με επιστημονικά, ούτε καν με λογικά επιχειρήματα.

Όποιος πέρασε μέρες μόνος του στην μέση ενός ωκεανού, με μοναδική συντροφιά την απεραντοσύνη της Θάλασσας και του έναστρου ουρανού, ΞΕΡΕΙ ότι έχει ψυχή. Χωρίς να χρειάζεται καμμία απόδειξη γι αυτό.

Όποιος ερωτεύτηκε πολύ, βαθιά και παράφορα, ΞΕΡΕΙ ότι έχει ψυχή. Η νευροβιολογία λέει μπαρούφες. Ναι, υπάρχουν μερικές ορμόνες που συνδέονται με το ερωτικό αίσθημα, ναι θέλουμε βιολογικά να αναπαραχθούμε αλλά τι αποδεικνύει αυτό; Τίποτα.
Αν ήμασταν απλά οργανισμοί που αναπαράγουν το dna τους, τι τον χρειαζόμαστε τον έρωτα; Μπορούμε κάλλιστα να αναπαραχθούμε και χωρίς. Μετά από τόσες χιλιάδες χρόνια, η φύση θα είχε εξαλείψει κάτι τόσο "άχρηστο" όσο ο έρωτας. Εδώ αν δεν εξασκήσεις του μύες σου, θα πάθεις ατροφία μέσα σε λίγες μέρες. Η φύση καταστρέφει οτιδήποτε περιττό. Ο έρωτας γιατί υπάρχει, αφου δεν αποτελεί βιολογική αναγκαιότητα και αφού δεν συνδέεται με την ψυχή μας;

Ποιός δεν έχει κλάψει στο άκουσμα μιάς μουσικής; Ποιός δεν έχει μείνει εκστασιασμένος μπροστά στο θαύμα της Τέχνης; Ποιός έχει δει ένα ηλιοβασίλεμα και δεν έχει αισθανθεί να ενώνεται με όλον τον κόσμο;

Τι είναι όλα αυτά; Βιολογικές ανάγκες, στον υπέρτατο σκοπό της αναπαραγωγής; Φυσικά όχι. Αν δεν είχαμε ψυχή, όλα τα παραπάνω δεν θα είχαν λόγο ύπαρξης και θα είχαν εξαφανιστεί εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Ζούμε με την ψυχή μας λοιπόν. Ας την κάνουμε να νιώσει γιά άλλη μιά φορά το - απερίγραπτο με λέξεις - αίσθημα της Αρμονίας και της Γαλήνης.

* * * *
Υ.Γ. Ετούτο το κείμενο είναι αφιερωμένο σε μιά ψυχή, που πρόσφατα έφυγε γιά πάντα. Αγαπούσε τα παιδιά, τα πολύχρωμα λουλούδια του αγρού και τα ζώα - ιδίως τα αδέσποτα. Φρόντισε από πολύ νωρίς, ώστε ένα κομμάτι της (μάλλον το καλύτερο) να έχει περάσει στην δική μου ψυχή. Ίσως να είναι αυτός ο ορισμός της Αιωνιότητας.

10 σχολια:

Περαστικός 16 March 2011 at 10:27  

Jolly Roger, τελικά τείνω να πιστέψω ότι η ύπαρξή μας δεν τελειώνει με τον θάνατο ούτε αρχίζει με τη γέννηση, όχι με την έννοια ότι σώμα και ψυχή είναι «χωριστά» πράγματα και ότι υπάρχουν κάποια διαχωριστικά όρια μεταξύ φυσικού και μεταφυσικού, αλλά με την έννοια ότι οι ίδιες οι έννοιες ψυχή και σώμα και όσα σημαίνουν στο κεφάλι καθενός είναι παρανοήσεις και με την έννοια μιας ιστοριούλας Ζεν που είναι η αγαπημένη μου και ίσως να σου αρέσει καθώς έχει να κάνει με τη θάλασσα. Λέγεται η φώτιση του κύματος. Ένα μικρό κυματάκι θρηνούσε για την τύχη του να υποφέρει και για τη μοίρα του να χαθεί (πεθάνει) και έβλεπε με δέος τα μεγάλα κύματα. Το πλησίασε τότε ένα έξυπνο κύμα και του είπε: «είναι επειδή δεν βλέπεις καθαρά τι είσαι που υποφέρεις, κύμα είναι η προσωρινή μορφή σου, στην πραγματικότητα είσαι νερό, δεν είσαι απλώς ένα μικρό κυματάκι, είσαι και ο μεγάλος ωκεανός!».

Υποψιάζομαι πολλές φορές ότι το μικρό εγώ που φωνάζει «υπάρχω» μέσα μας δεν είναι παρά μια αντανάκλαση του μεγάλου εγώ του σύμπαντος. Τα όρια είναι απλώς νοητικές απλοποιήσεις, ο ήλιος είναι περισσότερο απαραίτητος για την ύπαρξή μου και με αυτό τον τρόπο περισσότερο μέρος μου από μέλη του σώματός μου. Το ίδιος ισχύει για το χώμα, για το περιβάλλον, για τη Γη.

Καλοτάξιδη λοιπόν η καλή ψυχή που δεν έχασες, αλλά θα είναι πάντα μαζί σου, γιατί σε άγγιξε και έγινε κομμάτι σου, όπως αναγνωρίζεις και εσύ. Ίσως να ανταμώνουμε ξανά με κάποιο τρόπο με όσους προσωρινά αποχωριζόμαστε όταν και εμείς επιστρέφουμε στον μεγάλο ωκεανό, όταν γινόμαστε πάλι ένα με τη μεγάλη ψυχή. Όλοι όσοι αγαπάμε, όλα όσα αγαπάμε, όλα όσα αξίζουν είναι σε μια όμορφη ανοιξιάτικη μέρα, αρκεί να ανοίξουμε την ψυχή μας. Για να κατανοήσουμε τον κόσμο, πιο χρήσιμη και από την επιστήμη και από τη θρησκεία είναι η ποίηση.

Δεν είναι ποτέ εύκολο, να είσαι καλά.

Τζων Μπόης 16 March 2011 at 11:03  

...όποιος ερωτεύτηκε πολύ, βαθιά και παράφορα, ΞΕΡΕΙ ότι έχει ψυχή, όπως κι εκείνος που βρέθηκε καταμεσής της θάλασσας αγναντεύοντας την απεραντοσύνη του έναστρου ουρανού...

Εκτός από Πειρατής είσαι και ποιητής τελικά...

Μένω στην τελευταία φράση σου...η ψυχή περνάει από τον έναν στον άλλον...έτσι νιώθω κι εγώ, για αυτό επιδιώκουμε την αναπαραγωγή μας, για να μεταδόσουμε την ψυχή μας...
...τα πράγματα είναι πολύ απλά τελικά, η επιστήμη δεν το έχει καταλάβει.

athinovio 16 March 2011 at 11:29  

Έτσι είναι.

scarlett 16 March 2011 at 12:33  

@ Περαστικέ, respect για το σχόλιο σου. Είμαι αρκούντως ρομαντική για να πιστεύω (ή να θέλω να πιστεύω) πως ό,τι αγαπήσαμε δε χάνεται οριστικά και πως κάπου κάποτε θα το ξαναβρούμε

@ Jolly Roger, σίγουρα σου έδωσε πολλά αυτή η ψυχή που αναφέρεις. Περισσότερα ίσως απ'όσα μπορείς να φανταστείς. Κι αυτή η τρυφερότητα που βγάζει το σημερινό σου κείμενο είναι εκείνης. Και νομίζω πως θα τη νιώσει. Με κάποιον τρόπο θα τη φτάσει.
Μερικές φορές η ζωή μας μοιάζει τόσο σύντομη όσο ένα ανοιγοκλείσιμο των ματιών. Το καταλαβαίνουμε, όσο μεγαλώνουμε.

Να είναι καλά εκεί που βρίσκεται. Και θα το πω ξανά : θέλω να υπάρχει εκείνο το μέρος που όλους όσους αγαπήσαμε θα τους ξαναβρούμε, αδιάφορο με ποια μορφή.Η ψυχή μας θα τους αναγνώρισει.
Προσωπικά με βοήθησε όταν πεθαίνοντας ο Πάρτσι του ευχήθηκα Καλή αντάμωση. Έκανε το αίσθημα της απώλειας λιγότερο οριστικό.
(αλλά είπαμε....προσωπικά...γιατί με κάποιον τρόπο πρέπει να καλύπτουμε εκείνα τα κενά που χάσκουν)

Fevos Man 16 March 2011 at 12:57  

Τα λες ωραια, και η σκεψη σου ειναι συγκροτημενη.

Οσο για το αν υπαρχει ψυχη και αν ζει αιωνια, κανεις δε μπορει να πει μετα βεβαιοτητας.

Προσωπικο βιωμα: η θεια μου ζουσε αποκομμενη απο την οικογενεια της στο εξωτερικο. Με τη μητερα μου μιλουσαν μια δυο φορες το χρονο.

Οποτε χωρις να υπαρχει κατι παραδοξο η κατι για να το προκαλεσει υποσυνειδητα...Η μητερα μου ειδε στον υπνο της, τη θεια μου να τη χαιρεταει και να της λεει να προσεχει.

Η μανα μου ξυπνησε τρομοκρατημενη, και πηρε μες τα μεσανυχτα τηλεφωνο στο σπιτι της θειας μου. Ειχε πεθανει ενα μηνα πριν, και δε το λεγαν στη μητερα μου για να μη την στεναχωρησουν, επειδη ειχε προβληματα υγειας.

Jolly Roger 17 March 2011 at 07:58  

Καλημερα, ευχαριστω ολους για τα συγκινητικα σχολια.

Φιλε Περαστικε, δεν μπορουμε να ξερουμε τι υπαρχει "πραγματικα". Ακομα και η εννοια της "πραγματικοτητας" ειναι σχετικη. Οπως γραφεις και στον υποτιτλο του μπλογκ σου, (ισως) ειμαστε το ονειρο καποιου, που σε λιγο θα ξυπνησει.

Αν ειχα ομως να διαλεξω, θα προτιμουσα να ειμαι αυτοτελης σταγονα (κι ας εξατμιζομουν καποτε), παρα ενα κομματι του ωκεανου.

Τζων Μποη, πιστευω οτι ειμαστε ολοι μας λιγακι ποιητες. Ωραιο ειναι.

Παιρνω σαν αφορμη τα λογια σου για να κανω αλλη μια παορομοιωση. Η ψυχη ειπα(με) ειναι αρρηκτα δεμενη με το σωμα οσο ζουμε. Αρα οταν πεθαινει το σωμα και διασκορπιζεται στα εξ ων συνετεθη, ετσι θα πρεπει και η ψυχη να διασκορπιζεται και τα κομματια της να πηγαινουν σε αλλες ψυχες.
Μου αρεσει αυτη η ιδεα.

Γεια σου athinovio, χαιρομαι να σε βλεπω εδω.

scarlett, ναι. Η ζωη ειναι συντομη :-(
Εχω δοκιμασει το carpe diem ακριβως γι αυτον τον λογο.
Αλλα κατεληξα σε μια υπερκινητικοτητα χωρις ουσια.
Ισως να μου λειπει εκεινη η ειδικη ικανοτητα να αναγνωριζω τι ειναι αυτο που πραγματικα γαληνευει την ψυχη μου.

Γεια σου Τεταρτο Κουταβι. Η εμπειρια που περιγραφεις ειναι ακομα μια αποδειξη οτι η επιστημη καπου κανει λαθος.
Δεν ειναι δυνατον απο την μια να λεμε οτι ολα ειναι νευρωνες, ορμονες, βιολογικες νομοτελειες κλπ. και απο την αλλη να υπαρχου τοσοι πολλοι ανθρωποι με εμπειριες σαν τις δικες σου.
Τετοια πραγματα δεν εξηγουνται με τους κανονες της βιολογιας και της χημειας.

pølsemannen 17 March 2011 at 11:28  

Απορώ με την σπουδήν σας με τον καφέ του Σερνίτου. Μα, του άνθρωπα πάντα του τον φτιάχνανε τον καφέ, ουδέποτε έφτιαξε μόνος του. Μια διαδικασία που ξεκίνησε από την ηρωική εποχή του:

"Μάααανναααααα!!!!! ΚΑΦΕ!!!".

Τώρα περί ψυχής, οι απαντήσεις θα έρθουν εν καιρώ.

Εάν η ύπαρξη είναι διαρκής και εμφανίζεται κατά καιρούς με διάφορες μορφές στο πολυ-σύμπαν, είναι κάτι που ίσως καθένας μας λάβει απάντηση, πάλι εν καιρώ.

Το γεγονός όμως ότι δεν υπάρχουν μνήμες προ της γέννησής, παρά το ενδεχόμενο συνεχές της ύπαρξης, μας υποδεικνύει ότι μάλλον καλώς είναι έτσι. Αλλιώς δεν θα μπορούσε κανείς να κινηθεί στην τρέχουσα ζωή του.

Anonymous 17 March 2011 at 23:32  

αν όπου "ψυχή" έβαζες "θεός" το κείμενό σου θα έστεκε εξίσου, μόνο που τότε θα έμοιαζε με ένα απο τα γνωστά θρησκευτικά κηρύγματα

Jolly Roger 19 March 2011 at 08:57  

Ανωνυμε, δεν συμφωνω.
Στο κειμενο γραφω ξεκαθαρα οτι ψυχη και σωμα (πιστευω οτι) ειναι
αρρηκτα δεμενα και οταν πεθαινει το ενα πεθαινει και το αλλο.

Αν κανω την αντικατασταση που προτεινεις, τοτε ο θεος και σωμα ειναι
δεμενα μεταξυ τους και οταν πεθαινει το σωμα, πεθαινει και ο θεος.

Δεν στεκει λογικα η παραπανω φραση. Εκτος αν εχεις στον μυαλο σου
καποιον προσωπικο θεο για τον καθενα απο μας, ο οποιος ειναι θνητος.

* * * *
Στο κειμενο γραφω οτι η επιστημη εξηγει ολο και περισσοτερα πραγματα
με βαση την λειτουργια των νευρωνων, των ορμονων κλπ.

Η επιστημη ξεκιναει απο τις λειτουργιες του εγκεφαλου μας και
αμφισβητει την υπαρξη της ψυχης (κι εγω με την σειρα μου, αμφισβητω
την επιστημη σ' αυτο το σημειο).

Αλλα ουτε η επιστημη, ουτε εγω ξεκινησαμε απο τις λειτουργιες του
εγκεφαλου για να μιλησουμε περι θεού.

* * *
Σαν τελικο συμπερασμα, βρισκω την φραση σου λαθος. Αλλα αν μπεις στον
κοπο να δωσεις καποια επιχειρηματα, μπορουμε να το κουβεντιασουμε.

Jolly Roger 19 March 2011 at 09:11  

Γεια σου αγαπητε pølsemannen, η λεπτη διαφορά του σερνιτη απο τους συνηθεις ελληναραδες στο στυλ "μανααααα καφεεεε" ειναι η εξης.
Ο ελληναρας ξερει να φτιαχνει καφε αλλα βαριεται. Στον σερνιτη, η τεραστια εξειδικευση του με το quark gluon plasma του ειχε αφαιρεσει την ικανοτητα να φτιαχνει καφε.

Με την εξειδικευση που προωθει το δυτικο μοντελο επιστημης, αν βαλουμε οριακες τιμες στην συναρτηση μας, σε λιγο θα εχουμε εναν επιστημονα που ξερει τα Παντα γυρω απο το Τιποτα.

* * *
Για το (ενδεχομενο) συνεχες της υπαρξης μας δεν ξερω. Οπως κι εσυ, πιστευω οτι καποτε θα το μαθω/ουμε.
Δεν με χαλαει το να μην υπαρχει συνεχες. Ειμαι συμφιλιωμενος με την σκεψη οτι υπαρχω (ψυχη + σωμα ομως) για μια και μοναδικη φορα. Οταν πεθανω, θα διαλυθω σε μόρια και δεν θα ξαναυπαρξω ποτέ.

  © Blogger template 'Solitude' by Ourblogtemplates.com 2008

Back to TOP