Wednesday 7 April 2010

Ερνέστος και Ηλίας

Τον Νίκο Δήμου τον συμπαθώ και τον θαυμάζω. Γι' αυτό πιστεύω ότι θα στεναχωριόταν πολύ, αν μάθαινε ότι ο αγαπημένος του Ερνέστος ήταν στην πραγματικότητα ένα κάθαρμα. Στο (προ)τελευταίο του ποστ ο Ν.Δ. χαίρεται γιά το ότι το πρώην σπίτι του Ernest Hemingway χαρακτηρίστηκε "λογοτεχνικό μνημείο". Και γιά το ότι στο σπίτι αυτό κατοικούν 60 γάτες που "φυλάνε το στέκι του Big Papa", όπως γράφει.
Μιά διάψευση της θεωρίας του Ν. Δήμου γιά το ότι όποιος αγαπάει τις γάτες δεν μπορεί παρά να είναι καλός άνθρωπος. Ο Ερνέστος ήταν ακριβώς το αντίθετο ενός καλού ανθρώπου.

Είχα διαβάσει παλιά Hemingway. Τον Αποχαιρετισμό στα όπλα και τον Γέρο και την Θάλασσα. Δεν με ενθουσίασαν - χωρίς να ξέρω το γιατί. Ήξερα βέβαια γιά το Νόμπελ, οπότε αναγκαστικά θεωρούσα τον Hemingway σημαντικό συγγραφέα.

Μέχρι που έμαθα (τυχαία) περισσότερα γιά την βιογραφία του. Μανιακός των όπλων, βίαιος, αλκοολικός. Οι βιογράφοι κάνουν λόγο γιά 3 μπουκάλια τζιν την ημέρα! Αλλά αυτά από μόνα τους δεν είναι τίποτα.

Στάλθηκε λίγο πριν το τέλος του 2ου παγκ. πολέμου στην Ευρώπη σαν πολεμικός ανταποκριτής. Κατέληξε αρχηγός μιάς συμμορίας κατσαπλιάδων, που λυμαίνονταν τα σημερινά σύνορα Βελγίου - Γερμανίας. Έκλεβαν, βίαζαν και σκότωναν. Δεν ήταν στρατιώτης, δεν είχε εντολές να σκοτώσει. Ήταν - υποτίθεται - δημοσιογράφος.

Μετά το τέλος του πολέμου τον πέρασαν ένα υποτυπώδες στρατοδικείο. Όσα έκανε, δεν μπορούσαν να θαφτούν εντελώς από τον αμερικανικό στρατό. Αλλά επειδή σκότωνε γερμανούς και βέλγους, επειδή τότε επικρατούσε το δίκαιο του νικητή και επειδή είχε ήδη γνωστό όνομα, τον αθώωσαν λόγω αμφιβολιών, κάνοντας του "αυστηρές" συστάσεις.

Ο ίδιος έγραφε προσωπικά γράμματα στον εκδότη του και στην μετέπειτα γυναίκα του, περιγράφοντας με κάθε λεπτομέρεια το πως σκότωνε. Πυροβολούσε άοπλους πισώπλατα. Στα γράμματα του κοκκορεύεται στην ερωμένη του γιά το πως η συμμορία του έπιασε έναν 20χρονο γερμανό. Γιά το πως τον έβαλε να γονατίσει με τα χέρια πάνω από το κεφάλι. Γιά το πως τον πυροβόλησε στον αυχένα και το πως τα μυαλά βγήκαν από το στόμα του.
Στον εκδότη του περιγράφει το πως σκότωσε 122 ανθρώπους. Με όλες τις λεπτομέρειες.

Όταν αργότερα πήρε το Νόμπελ, πολλοί προσπάθησαν να τον δικαιολογήσουν. Είπαν π.χ. ότι ο Big Papa είχε ξεμωραθεί από τα γεράματα και το αλκοόλ και δεν ήξερε τι έλεγε. Αλλά όταν τα έγραφε αυτά ήταν πολεμικός ανταποκριτής, 43 χρονών. Μόνο ξεμωραμένος δεν μπορεί να ήταν.
Μιά άλλη δικαιολογία ήταν ότι αυτά ήταν συνηθισμένες, ανώδυνες υπερβολές και ψεμματάκια γιά να αυτοπροβληθεί. Αλλά αν ήθελε να αυτοπροβληθεί, μπορούσε να γράψει ένα - αυτοβιογραφικό - μυθιστόρημα. Ολόκληρος νομπελίστας ήταν. Με το μυθιστόρημα μάλιστα η (αυτο)προβολή θα είχε πολύ μεγαλύτερη εμβέλεια από τους 5-10 παραλήπτες των προσωπικών του επιστολών.

Δεν αποτελούν αποκαλύψεις αυτά που γράφω εδώ. Δεν καταγγέλω κανέναν. Όσα γράφω είναι γνωστά εδώ και δεκαετίες. Απορώ πως είναι δυνατόν να τα αγνοεί ο Νίκος Δήμου. Βλέπω να καταρρέει η θεωρία που θέλει τους γατόφιλους σαν καλούς ανθρώπους - και δεν χαίρομαι γι' αυτό.

* * * * *
Διαβάζοντας γιά τις θηριωδίες του νομπελίστα Ερνέστου, προσπάθησα κι εγώ να τον δικαιολογήσω. Αν και δεν έιχα κανέναν λόγο να το κάνω.
Σκέφτηκα ότι ο πόλεμος είναι απάνθρωπο πράγμα, που μετατρέπει τους ανθρώπους σε τέρατα. Αλλά ο Hemingway δεν έξησε κάποια τραγική εμπειρία στον πόλεμο. Δημοσιογράφος ήταν. Και μάλιστα στο τέλος του πολέμου. Καμμία τραγική εμπειρία δεν σε δικαιολογεί να γίνεις αρχηγός συμμορίας και να πυροβολείς άοπλους ανθρώπους πισώπλατα. Ούτε να περηφανεύεσαι γι' αυτό στην ερωμένη σου.

Αμέσως μετά τις τραγικές εμπειρίες, που ΔΕΝ είχε ο Hemingway, το μυαλό μου πήγε σε κάποιον άλλο, που πραγματικά υπέφερε στον πόλεμο.

Τον Ηλία Βενέζη.

Γεννημένος μόλις 1 χρόνο πριν τον Hemingway (κατ' άλλους βιογράφους, 5 χρόνια αργότερα, το 1904), ο Ηλίας Βενέζης πιάστηκε από τους τούρκους σε ηλικία 24 χρονών. Στάλθηκε γιά 14 μήνες στα φριχτά τάγματα εργασίας. Εκεί που από 1000 κρατούμενους επιβίωναν 20.
Απελευθερώθηκε από τα τάγματα εργασίας, γιά να τον στείλει αργότερα η δικτατορία του Μεταξά στις φυλακές. Λίγα χρόνια μετά κι άλλη σύλληψη απο τα ΣΣ και κλείσιμο στις φυλακές Αβέρωφ. Καταδικασμένος σε θάνατο. Μόλις που πρόλαβαν να τον σώσουν.

Ένας τέτοιος άνθρωπος θα μπορούσε άνετα να είχε γίνει τέρας. Εγώ τουλάχιστον με τέτοιες εμπειρίες θα είχα γίνει σίγουρα. Ίσως είχα γίνει χειρότερος από τον Hemingway.
Όχι όμως ο Ηλίας Βενέζης. Ο Βενέζης έγραψε - μετά τις φριχτές εμπειρίες - ένα έργο σαν την "Αιολική Γη".

Η Αιολική Γη είναι ένα αριστούργημα. Στα δικά μου μάτια τουλάχιστον 20 φορές καλύτερο από τον Γέρο και την Θάλασσα, που τιμήθηκε με Νόμπελ.

Δεν σκαμπάζω από λογοτεχνικές θεωρίες. Ο γέρος και η Θάλασσα ενστικτωδώς δεν μου άρεσε (πριν καν διαβάσω την βιογραφία του Ερνέστου). Δεν μπορώ να βρω κάποια ποιότητα εκεί. Οι κριτικοί της σουηδικής ακαδημίας μάλλον ξέρουν περισσότερα από μένα.

Αλλά η Αιολική Γη δείνχει την απέραντη Αγάπη γιά τον Άνθρωπο. Τον κάθε άνθρωπο - άσχετα από φυλή, θρησκεία, φύλο η γλώσσα. Αυτό και μόνο την κάνει σκάλες ανώτερη από το άλλο έργο. Ιδίως αν σκεφτεί κανείς την βιογραφία του Ηλία Βενέζη.

Όποιος διαβάσει την ιστορία του μπάρμπα-Ιωσήφ, την ιστορία του ληστή Λαζο-εφφέ, την ιστορία του ανθρώπου που γύρευε να βρει το καμήλι με το άσπρο κεφάλι, την ιστορία γιά το αρκουδάκι του Λιβάνου - και δεν δακρύσει, μπορεί να γίνει άνετα δωρητής οργάνων από σήμερα κιόλας. Την καρδιά τουλάχιστον, δεν την χρειάζεται.

Δεν λέω, και ο Ηλίας Βενέζης τιμήθηκε με βραβεία και διακρίσεις. Αναγνωρίστηκε - όσο ζούσε - σαν Μεγάλος των ελληνικών γραμμάτων. Δίκαια. Παρ' όλα αυτά, δεν πήρε Νόμπελ.

Το ξέρω, δεν υπάρχουν αντικειμενικές αλήθειες. Καμμία σύγκριση δεν στέκει, ιδίως ανάμεσα σε λογοτεχνικά έργα. Όλα όσα γράφω γιά τον Ερνέστο και τον Ηλία, τα ήξερα από καιρό. Δεν θα έγραφα τίποτα, αν ο Δήμου δεν μίλαγε γιά τις 60 γάτες. Αυτές με ανάγκασαν στην σύγκριση.

  © Blogger template 'Solitude' by Ourblogtemplates.com 2008

Back to TOP