Ανήκω στην - μάλλον μεγάλη - ομάδα των ανθρώπων, που πιστεύουν ότι το 1984 του Όργουελ και το Matrix των αδελφών Wachowski δείχνουν την μάλλον αισιόδοξη άποψη. Με την διαφορά ότι δεν πιστεύω σε θεωρίες συνωμοσίας.
Στο 1984 του Όργουελ παρουσιάζεται ένα απολυταρχικό καθεστώς, με πλήρη έλεγχο της ανθρώπινης σκέψης. Το τεχνικό μέσον ελέγχου είναι η αμφίδρομη τηλεόραση, που είναι πανταχού παρούσα και υποχρεωτικά σε λειτουργία. Όλοι ελέγχονται - ακόμα και στον ύπνο τους - από κάποιον χαφιέ.
Η πιό μοντέρνα εκδοχή του 1984 είναι το Matrix. Εδώ τον ρόλο του απολυταρχικού καθεστώτος τον αναλαμβάνουν "οι μηχανές", ένας πολύ γενικός και θολός όρος. Το τεχνικό μέσον ελέγχου είναι η εικονική πραγματικότητα που προβάλλεται απ' ευθείας στους νευρώνες του εγκεφάλου των θυμάτων.
Το κοινό σημείο ανάμεσα στο 1984 και το Matrix είναι ο απόλυτος έλεγχος. Η αντίληψη, ότι η ζωή μας δεν είναι δική μας. Ότι κάνουμε, ακόμα και ότι σκεφτόμαστε, το αποφασίζουν άλλοι γιά τα δικά τους συμφέροντα. Όποιος τολμήσει να είναι διαφορετικός, εξοντώνεται. Στο οργουελιανό 1984 ο ήρωας εξοντώνεται επιτυχώς. Στο χολυγουντιανό Matrix σώζεται στο τσακ.
Η διαφορά μου από τους υπόλοιπους απαισιόδοξους είναι ότι εκείνοι βλέπουν έναν κεντρικό εχθρό, εγώ όχι. Οι θεωρίες συνωμοσίας λένε ότι θέλουν να μας ελέγξουν "οι μηχανές" (ότι και να περιλαμβάνει αυτό), η κυβέρνηση, το καθεστώς, οι εβραίοι, η λέσχη Μπιλντενμπεργκ, η ΣΙΑ, είτε κάποια μυστική και επικίνδυνη οργάνωση. Δεν πιστεύω σε θεωρίες συνωμοσίας και δεν έχω κεντρικό εχθρό. Οι προσπάθειες απόλυτου ελέγχου είναι υπαρκτές, αλλά εκείνος που θέλει να επιβάλλει τον έλεγχο δεν είναι κάποια οντότητα έξω από εμάς, είναι η ανθρωπότητα γενικά.
Η Κόλαση είναι οι Άλλοι.
Το τεχνικό μέσον γιά τον απόλυτο έλεγχο είναι το ιντερνέτ. Ένα αμφίδρομο μέσον (σαν την τηλεόραση του Όργουελ), που προσεχώς θα γίνει υποχρεωτικό. Δεν χρειάζονται νόμοι γι' αυτό. Όλοι οι "προοδευτικοί" τσιρίζουν να μπει το 'νετ στα σχολεία, ει δυνατόν από το Δημοτικό. Αρκεί να υποβιβάσεις όποιον δεν έχει ιντερνέτ σε πολίτη γ' κατηγορίας, και το θέμα έληξε.
Μερικά σκόρπια στοιχεία.
-- Τον περασμένο Ιούνη έγιναν εκλογές στο Ιράν, που συνοδεύτηκαν από ταραχές στους δρόμους. Είναι πασίγνωστο ότι οι αμερικάνοι θέλουν να ρίξουν την τωρινή ιρανική κυβέρνηση, χωρίς να στείλουν στρατό. Οι ιρανοί διαδηλωτές χρησιμοποίησαν κατά κόρον το Twitter γιά να περιγράψουν την κατάσταση στους δρόμους της Τεχεράνης. Η αμερικάνικη κυβέρνηση *παρακάλεσε* την ιδιοκτήτρια εταιρεία, να αναστείλει ένα σέρβις των μηχανημάτων που ήταν προγραμματισμένο γιά τον Ιούνη, προκειμένου να μην διαταραχτεί η λειτουργικότητα του Twitter.
-- Αρχές Αυγούστου δημιουργήθηκαν χοντρά προβλήματα στην λειτουργία του Twitter και του Youtube. Τα προβλήματα τα δημιούργησαν ρώσοι χάκερ, με σκοπό να σταματήσουν αυτά τα σαιτ για μερικές μέρες. Τις ίδιες ακριβώς μέρες που οι ρώσοι ετοιμάζονταν να εισβάλλουν (ξανά) στην Γεωργία με αφορμή την Οσσετία. Το αν οι χάκερ ήταν υπάλληλοι του Πούτιν ή "απλά" εθνίκια δεν το ξέρουμε.
Όλα αυτά γεννάνε πολλές ερωτήσεις γύρω από τον έλεγχο εγκεφάλων μέσω ίντερνετ. Γιά να φτάσει κοτζαμ αμερικάνικη κυβέρνηση να παρακαλάει γιά κάτι (δηλαδή την "ενημέρωση" μέσω Twitter), σημαίνει ότι το θεωρεί θεμελιώδες. Γιά να φτάσει κοτζαμ Πούτιν να στείλει τα τσιράκια του να καταστείλουν την λειτουργία του Youtube, σημαίνει ότι το υπολογίζει γιά σοβαρό αντίπαλο.
Παράλληλα, όλα δείχνουν ότι οι επαναστάσεις και οι αλλαγές είναι πλέον αδιανόητα χωρίς το ιντερνέτ. ΟΚ, και το 1821 είχαμε τους φιλέλληνες που μας βοήθησαν κατά των τούρκων. Αλλά πρώτα ξεσηκώθηκαν οι σκλάβοι και μετά ήρθε η υποστήριξη απ' έξω. Σήμερα οι επαναστάσεις συμβαίνουν
πρώτα (και κύρια; ) στο ιντερνέτ και στα media και μετά στους δρόμους και στα βουνά.
Παρένθεση: το 'νετ είναι θεωρητικά πλουραλιστικό. Γιά κάθε γνώμη υπέρ ενός θέματος θα υπάρχει και μιά γνώμη κατά. Πρακτικά αυτό δεν ισχύει. Το 'νετ είναι ο κατ' εξοχήν τόπος της
ανεξακρίβωτης πληροφορίας. Ακριβώς επειδή μπορεί ο καθένας να γράφει ότι θέλει. Έστω ότι ο μπλόγγερ Χ γράφει κάτι σωστό. Μπορώ πολύ εύκολα να βάλω την κλίκα μου να τον διασύρει, να σπείρω ψέμματα και συκοφαντίες εναντίον του, να δημοσιεύσω τα 20πλάσια κείμενα από εκείνον με αντίθετες απόψεις.
Πολλοί αισιόδοξοι έχουν παρομοιάσει το ιντερνέτ με την αρχαία, ιδανική Δημοκρατία. Εγώ το βλέπω κυρίως σαν οχλαγωγία. Ο καθένας λέει ότι θέλει, όποτε θέλει, χωρίς στοιχεία. Από τα παραδείγματα του παρελθόντος ξέρουμε πόσο εύκολα χειραγωγείται ο όχλος και πόσο καταστροφικές αποφάσεις μπορεί να πάρει.
Ο πλουραλισμός του ιντερνέτ επιβεβαιώνει λοιπόν την άποψη μου γύρω από τον έλεγχο και την χειραγώγηση. Κλείνει η παρένθεση.
Μερικά ερωτήματα ακόμα.
-- Όλες αυτές οι πλατφόρμες επικοινωνίας και ενημέρωσης είναι καταστροφικά ζημιογόνες. Ο blogger, η wordpress, το twitter, το facebook, το youtube είναι μαύρες τρύπες κολοσσιαίων χρηματικών ποσών. Μόνο το ηλεκτρικό ρεύμα γιά τους servers του youtube κοστίζει 40.000 δολλάρια την ημέρα. Τα διαφημιστικά έσοδα είναι μύθος. Δεν υπάρχουν. Όλες οι μαρκετίστικες προσπάθειες του facebook να πλασσάρει διάφορα προιόντα έπεσαν στο κενό, συνοδευόμενες από φανατικές αντιδράσεις των χρηστών του. Καμμία από αυτές τις πλατφόρμες δεν έχει αξιόλογα έσοδα.
Θεωρητικά μπορεί η Google να κερδίζει τόσα από την μηχανή αναζήτησης ώστε να συντηρεί και τον ζημιογόνο blogger. Το ερώτημα είναι, γιατί επιμένει να τον συντηρεί. Και καλά η Google που έχει έσοδα από άλλες πηγές. Οι υπόλοιποι από που τα παίρνουν;
Ποιά επιχείρηση μπορεί (α) να μην έχει κερδίσει ποτέ ούτε ένα σεντς, (β) να χάνει κάθε χρόνο 20 - 30 εκατομμύρια δολλάρια σε μετρητό, (γ) να μην έχει ελπίδα να κερδίσει τίποτα στο κοντινό μέλλον και (δ) να εξακολουθεί να λειτουργεί;
Εδώ έχουμε τουλάχιστον 5 τέτοιες εταιρείες, που ρεζιλεύουν κάθε έννοια της οικονομικής επιστήμης. Το facebook και μόνο αποτιμάται για 15 δισεκατομμύρια δολλάρια. Ποιός είναι τόσο τρελός να επενδύει αυτά τα κολοσσιαία ποσά σε κάτι που ούτε κερδίζει λεφτά ούτε έχει προοπτική να κερδίσει ποτέ;
Η μόνη "αξία" που μαζεύει το facebook είναι τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών του. Οι άλλες πλατφόρμες δεν επικεντρώνονται τόσο πολύ στην συλλογή προσωπικών δεδομένων, αλλά στην συλλογή πληροφοριών γύρω από τους χρήστες τους. Ξέρουν που βρίσκονται οι χρήστες, τι βλέπουν, τι συζητάνε, τι τους απασχολεί, τι αγοράζουν κλπ. κλπ.
Το απολυταρχικό καθεστώς στο 1984 θα έδινε ΠΟΛΛΑ γιά ένα facebook και ένα twitter, όπου το κάθε βλαμμένο αναφέρει (με ακρίβεια 5 - 10 λεπτών μάλιστα) το που βρίκεται, τι κάνει, τι βλέπει και τι σκέφτεται. Δεν χρειάζονται καν χαφιέδες, η πληροφορία έρχεται από μόνη της και οικειοθελώς.
Εδώ υπάρχουν ενστάσεις. Κάποιος απλοϊκός ίσως σκεφτεί "Σιγά το πρόβλημα. Και τι έγινε δηλαδή αν πάρω ένα ψευδώνυμο και δηλώσω ότι αυτήν την στιγμή βρίσκομαι στην Άμφισσα και αγοράζω ελιές; Πουθενά δεν βλέπω τον έλεγχο του Όργουελ και του Matrix".
Πρώτον τα περί ψευδωνύμου ας τα ξεχάσουμε. Με μικρή σχετικά προσπάθεια μπορεί ο καθένας να βρει ποιός κρύβεται πίσω από οποιοδήποτε ψευδώνυμο. Αυτό ισχύει *κυρίως* γιά το facebook, αλλά και γιά τις υπόλοιπες πλατφόρμες.
Δεύτερον, είναι λάθος να βλέπουμε μόνο τις μικροσκοπικές, δικές μας, ανθρώπινες κλίμακες. Το τι κάνει ένας μεμονωμένος άνθρωπος ίσως είναι ασήμαντο. Το τι κάνουν 50.000 άνθρωποι είναι σημαντικότατο γιά όποιον θέλει να τους ελέγξει. Ο
συνδυασμός πολλών δεδομένων (πανεύκολος και ταχύτατος με τα σημερινά τεχνικά μέσα) φέρνει τον έλεγχο.
Μην ξεχνάμε ότι με 1500-2000 νεαρούς καις την Αθήνα, αν το θελήσεις. Μην ξεχνάμε, ότι με 35% του εκλογικού σώματος βγάζεις κυβέρνηση.
Ο απόλυτος έλεγχος δεν είναι λοιπόν αναγκαίος, την στιγμή που με ένα μικρό σχετικά ποσοστό κάνεις ότι θέλεις όποτε θέλεις. Δεν χρειάζεται να τους ελέγχεις όλους και πάντοτε. Αρκεί να ελέγχεις ένα ποσοστό ανθρώπων γιά ένα ποσοστό του χρόνου τους και των ενεργειών τους.
Μιά σύγκριση με τα παραδοσιακά ΜΜΕ, εφημερίδες, ραδιόφωνο, τηλεόραση. Ναι, τα παραδοσιακά ΜΜΕ μπορούν να ελεγχθούν και να λογοκριθούν. Αλλά με τα παραδοσιακά ΜΜΕ ποτέ δεν έχεις τον έλεγχο. Δεν είναι αμφίδρομα. Μπορείς να δημοσιεύσεις ότι θέλεις, αλλά δεν μπορείς να υποχρεώσεις τους ανθρώπους να το διαβάσουν, ούτε να το πιστέψουν. Σε καμμία περίπτωση δεν ξέρεις πως αντιδρούν οι άνθρωποι σε αυτό που δημοσίευσες και ποτέ δεν μπορείς να αντιδράσεις στις αντιδράσεις τους. Τουλάχιστον όχι έγκαιρα.
Ανίθετα στο facebook και στον blogger μπορείς να δημοσιεύσεις κάτι, να εξετάσεις πόσοι το διαβάζουν, πόσοι αντιδρούν (και πως) και ανάλογα να δημοσιεύσεις κάτι άλλο μέσα σε λίγα λεπτά. Οι δυνατότητες χειραγώγησης και ελέγχου είναι άπειρα πιό αποτελεσματικές (και υπόγειες) από το ψαλίδι του λογοκριτή και από το βαλιτσάκι με τις μίζες του διαπλεκόμενου καναλάρχη.
Ένα τελευταίο γιά τα ψευδώνυμα. Ερευνητές στο παν/μιο της Στοκχόλμης κατάφεραν να αποκαλύψουν τα πραγματικά προσωπικά στοιχεία από 100.000 χρήστες του facebook, που ήταν πίσω από ψευδώνυμα. Γιά να το καταφέρουν χρησιμοποίησαν 30 χρήστες σαν δόλωμα και συνδύασαν τα στοιχεία. Με βάση τους 100.000 θα μπορούσαν να αποκαλύψουν αναλογικά άλλα 300.000.000 κ.ο.κ.
Όλα αυτά έγιναν από ακαδημαϊκούς που είχαν την ηθική να μην χρησιμοποιήσουν πονηριές. Άλλοι δεν έχουν τέτοιους ενδοιασμούς. Οι ιοί, οι password crackers, οι keyloggers κλπ. είναι προσβάσιμοι σε όποιον θέλει και ξέρει να τους χρησιμοποιήσει. Τέλος οι κυβερνήσεις και οι αστυνομίες έχουν ακόμα περισσότερα μέσα στην διάθεση τους. Όποιος νομίζει ότι προστατεύεται από ένα ψευδώνυμο είναι βαθιά νυχτωμένος.
Διέξοδος; Καμμιά.
Όπως γράφω και στην αρχή, το Matrix ήταν η υπερβολικά αισιόδοξη άποψη.
Με την διαφορά ότι δεν μας ελέγχουν μηχανές αλλά εκείνοι που κατέχουν και μπορούν να χειρίζονται πολλά δεδομένα.
Υ.Γ. Ο φίλος
Περαστικός δημοσιεύει σήμερα ένα ενδιαφέρον κείμενο, σύμφωνα με το οποίο "οι μπλόγγερς" γενικώς και αορίστως φέρονται να δημιουργούν διαδηλώσεις.