Καλπάζοντας στο Φαρ Ουέστ σε αναζήτηση της Αλήθειας

Από παιδί με συνάρπαζε ο έναστρος ουρανός. Αλλά ούτε σαν παιδί, ούτε σήμερα μπόρεσα ποτέ να καταλάβω πως στο καλό βλέπουν μερικοί τους αστερισμούς.

Ας πάρω τον πιο γνωστό.

 

Πως είναι δυνατόν κάποιος - όχι ένας αλλά χιλιάδες, γενεές πάνω σε γενεές - να βλέπει εδώ μια Άρκτο; Μεγάλη Άρκτο μάλιστα. Εγώ πάντα έβλεπα ένα τραπεζοειδές παραλληλόγραμμο με μια τεθλασμένη γραμμή στο πάνω άκρο του.

Οι άλλοι έβλεπαν για αιώνες δράκους, άλογα, λιοντάρια, φίδια, τοξότες και δεν ξέρω πόσα άλλα θαυμαστά. Εγώ πάντα έβλεπα τρίγωνα, τετράγωνα και ευθείες, άντε και τεθλασμένες.

Τι είναι ο κόσμος μας; Τι είναι Αλήθεια; Τι υπάρχει στον ουρανό; Τρίγωνα και τεθλασμένες ή μήπως αρκούδες, αιγόκεροι και δράκοι;

Είναι χαζοί αυτοί που για αιώνες έβλεπαν και βλέπουν τους αστερισμούς; Οχι φυσικά. Είμαι χαζός εγώ που δεν τους βλέπω; Ούτε.

Μόνο που μερικοί βιώνουν μιαν Αλήθεια και εγώ βιώνω μιαν άλλη Αλήθεια. Και στην τελική, κανενός η Αλήθεια δεν είναι η "αληθινή" Αλήθεια, γιατί απλά πρόκειται για άστρα σπαρμένα (τυχαία; ) στον χωρόχρονο.

* * * * 

Κάποτε, πολύ πολύ πολύ παλιά, είχα χαθεί με το άλογο μου σε μια ερημιά στην Αριζόνα. Μια ατέλειωτη στέππα, εγώ την έλεγα "ημιέρημο". Κατά τόπους άμμος και αμμόλοφοι όπως στις ερήμους. Αλλού πάλι μια ξερική, χαμηλή βλάστηση. Όχι κάκτους, αλλά χορτάρια και θάμνοι που δεν ξέρω το όνομα τους. Κινητά δεν υπήρχαν τότε, αλλά και να υπήρχαν δεν θα έπιαναν σήμα στην ερημιά. Ούτε gps. Δρόμοι γιοκ, σπίτια γιοκ, άνθρωποι γιοκ για όσο πιάνει το μάτι σου.

Το να χαθείς σε ένα τέτοιο μέρος είναι ψιλοεπικίνδυνο. Αν σε εύλογο χρονικό διάστημα δεν βρεις νερό και κατάλυμμα, θα σε φάνε οι κροταλίες. Θα γίνεις σαν εκείνους τους ξασπρισμένους από τον ήλιο σκελετούς που βλέπουμε μισοχωμένους στην άμμο στα παλιά ουέστερν. Και καλά εγώ, το άλογο τι μου έφταιγε;

Η ανακούφιση μου ήταν λοιπόν εύλογη όταν είδα κάτι χαμηλά τσαντίρια ινδιάνων (Navajo). Πήγα προς τα εκεί και ρώτησα έναν νεαρό ινδιάνο το πως θα βρω τον δρόμο μου. Στην αρχή υπήρξε ένα μπέρδεμα, γιατί μίλαγε βαριά ινδιάνικη διάλεκτο και δεν καταλάβαινα γρυ. Με κάμποση ταλαιπωρία κατάλαβα τις εξής οδηγίες που μου έδωσε:

"Θα πας προς τα εκεί που σου δείχνω μέχρι να δεις ένα άλογο. Θα στρίψεις πίσω από το άλογο και θα συνεχίσεις μέχρι να δεις έναν καταρράκτη. Στον καταρράκτη θα στρίψεις και θα πας προς την εκκλησία. Μετά έφτασες".

Τον ευχαρίστησα και ξεκίνησα, αλλά μέσα μου ήμουν πια πεισμένος ότι θα αφήσω τα κοκκαλάκια μου στην έρημο. Μπροστά μου έβλεπα μια αχανή έκταση από αγκωνάρια και θάμνους. Που θα έβλεπα το υποτιθέμενο άλογο; Και πως θα έστριβα (αν και όταν το έβλεπα); Δεξιά ή αριστερά; Και ποιος καταρράκτης στην επίπεδη έρημο; Για την εκκλησία ήμουν σίγουρος ότι εννοούσε την εκκλησία του χωριού. Ναι αλλά πως θα έφτανα εκεί;

Προσπαθούσα τουλάχιστον να κρατάω μια σταθερή γωνία προς τον ήλιο για να ακολουθώ χοντρικά την πορεία που μου έδειξε και να μην χάνομαι σε ζικ ζακ. Αλλά ήμουν σίγουρος ότι δεν θα βγω από την έρημο ζωντανός. Ωσπου ..... είδα το άλογο !!

Ήταν ένας βράχος που είχε το σχήμα ενός κεφαλιού αλόγου. Μόνο που αναγνώριζες το σχήμα της αλογοκεφαλής αν το έβλεπες από συγκεκριμένη γωνία και από συγκεκριμένη απόσταση. Από πολύ μακρυά ήταν απλά ένα αγκωνάρι μέσα στα εκατομμύρια. Από πολύ κοντά το ίδιο. Αν το προσέγγιζες από άλλη κατεύθυνση το ίδιο. Μόνο αν ερχόσουν από την κατεύθυνση που ερχόμουν εγώ και μόνο από μια απόσταση γύρω στα 500 - 700 μέτρα έβλεπες ένα άλογο, αλλιώς έβλεπες έναν ακανόνιστο βράχο.

Η ερώτηση αν έπρεπε να στρίψω δεξιά ή αριστερά, απαντήθηκε από μόνη της. Έστριψα έτσι ώστε να μπορώ να βλέπω το άλογο για όσο περισσότερη ώρα γίνεται. Τα υπόλοιπα ήταν ευκολάκι. Ο "καταρράκτης" στην έρημο ήταν ένας άλλος κάθετος βράχος, απότομος, με κάθετες εγκοπες που έμοιαζαν με ρυάκια νερού από πάνω προς τα κάτω. Κι εδώ τις εγκοπές τις έβλεπες μόνο υπό συγκεκριμένη γωνία, που σου έδινε ακριβώς και την κατεύθυνση που χρειαζόσουν.

Οσο για την "εκκλησία", ήταν κι αυτή ένας τρίτος βράχος στο κατάλληλο σχήμα - αν τον έβλεπες από την σωστή γωνία.

Ποιά είναι η Αλήθεια τελικά; Τι κρύβει στην αληθινή Πραγματικότητα η (ημι)έρημος στην Αριζόνα; Μια αχανή στέππα με θάμνους και αγκωνάρια όπως την έβλεπα εγώ; Η μήπως άλογα, εκκλησίες, φίδια και βούβαλους που έβλεπε ο navajo που με καθοδήγησε;

Αν εγώ χρειάστηκα 3 σημάδια για να πάω από το Α στο Β, φαντάσου πόσα σημάδια χρειάζονται οι navajos για να πάνε από οποιοδήποτε σημείο της ερήμου σε οποιοδήποτε άλλο. Είμαι γι αυτό σίγουρος ότι η έρημος είναι γεμάτη από τέτοια μυθικά πλάσματα.

Εδώ θα μπορούσε κάποιος να πει "πρόκειται απλά για πέτρες που μοιάζουν με κάτι". Ναι, σωστά. Μόνο που αν το πεις αυτό, είσαι νεκρός. Dead, finito. Μόνο αν δεις τα φίδια και τους βίσωνες και τα άλογα και τις εκκλησίες μέσα στην έρημο θα βγεις ζωντανός από αυτήν. Μόνο αν αποδεχτείς μια άλλη Αλήθεια από αυτήν που έχεις στο μυαλό σου μπορείς να επιβιώσεις.

Ποιος κατέχει την αληθινή Αλήθεια λοιπόν;

Η παρακάτω είναι μια τυχαία φωτογραφία της περιοχής για την οποία μιλάω, που πήρα από την βικιπέδια. Το αγόρι (έτσι λέει η βίκι) είναι ένας μικρός navajo. Δεν έχω δικές μου φωτογραφίες από εκείνη την περίοδο της ζωής μου.

 

Σημ.: Την φωτογραφία πρέπει να την δεις σε όσο μεγαλύτερο μέγεθος γίνεται, για να πάρεις μια - ελάχιστη - εντύπωση από την Απεραντοσύνη της περιοχής.

* * * *

Έχω ξαναγράψει ότι αυτόν τον καιρό - για προσωπικούς λόγους - διαβάζω πολλή Ιστορία της Φιλοσοφίας. Κάποια στιγμή έπεσα πάνω στον κύριο William James, που έζησε στην Αμερική στα τέλη του 19ου αιώνα. Τότε ο Δαρβίνος και οι θεωρίες του ήταν πολύ φρέσκος. Ο James ήταν ψυχολόγος και φιλόσοφος και είναι ο ιδρυτής του (νεο)πραγματισμού.

Πάρα πολύ χοντρικά (και με την επιφύλαξη αν έχω καταλάβει σωστά αυτά που διάβασα) ο πραγματισμός λέει τα εξής: 

Δεν υπάρχει αντικειμενική Αλήθεια ούτε αντικειμενική Πραγματικότητα. Με σημερινά λόγια: Ο καθένας μας ζει στην κοσμάρα του και ούτε καν μπορεί να καταλάβει τους άλλους κόσμους των γύρω του.

Επίσης δεν υπάρχει ελεύθερη βούληση, ούτε - ελεύθερα - αισθήματα. 

 

Η Αλήθεια, η Πραγματικότητα, η ελεύθερη Βούληση είναι έννοιες που απασχολούν τους φιλόσοφους εδώ και κάτι χιλιάδες χρόνια. Από τον Πλάτωνα και δώθε, οι φιλόσοφοι ψάχνουν απαντήσεις. Ο James και οι πραγματιστές υποστηρίζουν ότι όλα αυτά δεν υπάρχουν αντικειμενικά αλλά μονο υποκειμενικά. Δηλαδή ο κάθε ένας μας φτιάχνει την αλήθεια του, την πραγματικότητα του (= τον κόσμο του, την κοσμάρα του) και τα αισθήματα του όπως τον βολεύουν. 

Πως βολεύει τον καθέναν μας να φτιάχνει τον κόσμο του; Ετσι όπως τον χρειάζεται για να επιβιώσει. Αυτοί που στον κόσμο τους βάζουν αρκούδες και δράκους και άλογα και φίδια στον ουρανό (αστερισμοί) και στην έρημο, πρέπει να επιβιώσουν στην ερημιά, να βρουν τον επόμενο νερόλακκο, το επόμενο καταφύγιο. Αυτοί που - σαν εμένα - βλέπουν μόνο ασύνδετα κοτρώνια και αστέρια, δεν έχουν την ανάγκη να επιβιώσουν. Ή δεν επιβιώνουν καν και γλυτώνουμε από δαύτους ;-)

* * * *

Πιστεύουμε γενικά στην "μία Αλήθεια". 

Πιστεύουμε επίσης ότι αρκει να μαζέψουμε αντικειμενικά επιχειρήματα και αρκεί ο απέναντι να μην είναι εντελώς γκάου - και λογικά θα πρέπει να πειστεί.

Λάθος. Ο καθένας μας έχει την δική του Αλήθεια που ισοδυναμεί με το συμφέρον του. 

Αλήθεια = προσωπικό συμφέρον. Όπου συμφέρον = πιθανότητες επιβίωσης.

Πιο πάνω έφερα δύο παραδείγματα που είναι ταυτόχρονα και προσωπικές ιστορίες. Και τα δύο, και τα αστέρια και οι πέτρες στην έρημο αφορούν τον προσανατολισμό σε άγνωστο έδαφος. 

Αλλά αυτή η εξίσωση αλήθεια = συμφέρον = επιβίωση είναι πολύ πιο γενική. Αφορά τους εμβολιασμούς, την κλιματική αλλαγή, την διεθνή γεωπολιτική κατάσταση, την οικονομία, την πολιτική, την θρησκεία, τα πάντα. 

Πιστεύω ότι κανένα επιχείρημα και καμία συζήτηση δεν έχει νόημα. Ολοι αυτοί οι προσωπικοί κόσμοι είναι κλειστοί. Κατασκευάζονται στην βάση του προσωπικού συμφέροντος, της προσωπικής επιβίωσης. Μόνο αν η δική μου επιβίωση (συμφέρον) συμπίπτει με την δική σου, τότε οι κόσμοι μας τέμνονται και έχουμε μια κοινή Αλήθεια, μια κοινή Πραγματικότητα.

Δυτυχώς δεν υπάρχει αντικειμενική Επιστήμη, που θα μπορούσε ίσως να δώσει έναν μπούσουλα Αντικειμενικότητας. Η Επιστήμη είναι προ πολλού εξαγορασμένη, διεφθαρμένη και συμφεροντολόγα. Δώσε μου αρκετά φράγκα και σου σκαρώνω ότι επιστημονική μελέτη θέλεις με όποιο επιστημονικό συμπέρασμα γουστάρεις.

* * * * 

Κλείνω με μια ακόμα προσωπική ιστορία. Ένα ακόμα παράδειγμα, αυτήν την φορά δεν έχει σχέση με προσανατολισμούς. 

Είχα κάποτε - πάνε πάρα πολλά χρόνια - έναν φίλο. Ευαίσθητος και έξυπνος άνθρωπος. Και πολύ διαβασμένος. Απίθανα, ασύλληπτα διαβασμένος. Είναι πολύ σημαντικό αυτό, αν μιλάμε για επιστήμη και για "αντικειμενικά" επιχειρήματα.

Ο άνθρωπος αυτός αποφάσισε κάποτε να προσκολληθεί στην ελληνική ορθόδοξη εκκλησία. Δεν ήταν έτσι από μικρός (αλλιώς μάλλον δεν θα είχε γίνει φίλος μου), έγινε χριστιανός πολύ αργότερα. Μέσα από τις μελέτες του ανακάλυψε ότι οι μεγαλύτεροι εχθροί της ελληνικής ορθοδοξίας είναι η δυτική κουλτούρα και η αρχαιολατρεία. 

Από τότε έγινε μανιώδης αντι-δυτικός και αντι-αρχαιοέλληνας. Οτιδήποτε προέρχεται από την Δύση ή την αρχαία Ελλάδα είναι σιχαμερό, ψεύτικο, βλαβερό και απάτη.

Δεν είναι καθόλου χαζός, το αντίθετο. Είναι ευφυής, αρκετά πάνω από τον μέσο όρο. Ούτε φανατικό τον θεωρώ. Αντίθετα, έχει πολύ, πολύ, πολύ τεκμηριωμένα στοιχεία. Πηγές πρωτότυπες, συγγράμματα, χρόνια μελέτης. Οποιοσδήποτε δοκιμάσει να του πάει κόντρα με επιχειρήματα, θα βρεθεί πολύ γρήγορα με την πλάτη στον τοίχο.

Βλέπω στον άνθρωπο αυτόν μόνο ένα "πρόβλημα". Που τελικά δεν είναι καν πρόβλημα, αφού όλοι κάνουμε το ίδιο, αν και σε μικρότερο βαθμό: Επειδή - για δικούς του λόγους - κάποτε αποφάσισε να ταυτίσει την ζωή του με την ορθοδοξία, έχτισε έναν δικό του, πολύ στεγανό κόσμο. Εναν κόσμο που τον συμφέρει επειδή  ταυτίζεται με την ζωή του την ίδια. 

Σε αυτόν τον κόσμο, ότι ωφελεί την ορθοδοξία είναι αυτόματα καλό και σωστό και δίκαιο. Και ότι βλάπτει την ορθοδοξία (η δυτική κουλτούρα και οι αρχαίοι έλληνες) είναι λάθος, απάτη και αισχρό.

Επιστημονικά συγγράμματα, στοιχεία και δεδομένα; Μην τολμήσεις καν να το σκεφτείς, έχει πολλά περισσότερα από εσένα.

Δεν θέλω να κρίνω τον πρώην φίλο μου ούτε αρνητικά, ούτε να τον επαινέσω. Βλέπω μόνο στο πρόσωπο του ένα πολύ έντονο, τρανταχτό παράδειγμα του τι σημαίνει η κοσμάρα που φτιάχνουμε όλοι μας για τους εαυτούς μας. Εφτιαξε την κοσμάρα του όπως όλοι μας. Μόνο που σε αντίθεση με τους περισσότερους από εμάς, την τεκμηρίωσε και την στήριξε με πάρα πολύ ισχυρούς - επιστημονικούς - πυλώνες. Ο πρώην φίλος "φαίνεται" περισσότερο από εμάς τους υπόλοιπους, επειδή οι απόψεις του δεν συμβαδίζουν με την μεγάλη μάζα. Αλλά γιατί θα έπρεπε;

Πρόκειται ακριβώς γι αυτό που λένε οι πραγματιστές φιλόσοφοι.

Πρώτα έρχεται η επιβίωση, το συμφέρον (στην περίπτωση του πρώην φίλου μου η θρησκευτική προσκόλληση). Μετά χτίζεις την αλήθεια σου, την πραγματικότητα σου, τον κόσμο σου.

Η ελεύθερη σου βούληση αλλά και τα αισθήματα σου φτιάχνονται έτσι ώστε να ταιριάζουν στον κόσμο σου.

Μπορείς να αισθάνεσαι κάτι μη συμβατό με τον κόσμο σου; 

Και _τελευταία_ έρχονται τα επιχειρήματα. Τα οποία μόνο τότε θεωρούνται σαν σωστά, αν στηρίζουν τον κόσμο που ήδη έφτιαξες. Αλλιώς απορρίπτονται.

* * * *

Με ενδιαφέρει τελικά η αντικειμενική Αλήθεια; Όχι φυσικά. Αφού έχω την δική μου ;-)