Έμποροι των εθνών. Make love, not capitalism part 3 of 4
Κάπου γύρω στο 1965 ο καπιταλισμός - έτσι όπως σωστά τον κατακεραύνωσε ο Μαρξ - έφαγε τα ψωμιά του. Τελείωσε τον κύκλο του και κινδύνευε να καταρρεύσει. Μπροστά στον κίνδυνο να χάσουν την εξουσία, οι καπιταλιστές έφτιαξαν μιά νέα μορφή καπιταλισμού, που μας τυραννάει μέχρι σήμερα.
Επειδή μερικά πράγματα τα θεωρούμε αυτονόητα και προαιώνια, σημειώνω εδώ μερικές σημαντικές διαφορές του παλιού καπιταλισμού από τον νέο. Όχι γιά να εξωραΐσω τον παλιό καπιταλισμό - αυτός ήταν το ίδιο άδικος και εκμεταλλευτής όσο και ο νέος. Θέλω να αναδείξω τις διαφορές τους γιά να ξεκαθαρίσω, γιά τι πράγμα μιλάω.
Ο παλιός καπιταλιστής του Μαρξ είχε ένα κεφάλαιο και με αυτό αγόραζε τα μέσα παραγωγής. Μετά ανάγκαζε τους εργάτες να παράγουν (η λέξη κλειδί) κάτι, πλουτίζοντας από την παραγόμενη υπεραξία.
Όσο και να ακούγεται σήμερα παράξενο, οι παλιοί καπιταλιστές σιχαίνονταν τον ραντιερισμό (ραντιερισμός = κέρδη δίχως να έχεις παράγει κάτι), τα χρέη και τον τζόγο. Και μάλιστα γιά τον σωστό λόγο: θεωρούσαν - πολύ σωστά - τον ραντιέρη και τον τζογαδόρο σαν παράσιτα. Θεωρούαν ντροπή να χρεωθούν. Ολόκληρη η αμερικάνικη και αγγλική νομοθεσία (δλδ. όλος ο τότε καπιταλιστικός κόσμος) μέχρι το 1970 σχεδόν απαγόρευαν τον ραντιερισμό.
Ταυτόχρονα, με τον κανόνα του χρυσού που ίσχυε μέχρι το 1973 σχεδόν δεν υπήρχαν χρέη. Ούτε κρατικά ούτε ιδιωτικά
(Παρενθεσούλα: μερικοί πανηλίθιοι στην Ελλάδα υποστηρίζουν ότι "η χούντα δεν άφησε χρέη". Εννοούν φυσικά την χούντα του 1967, όχι την σημερινή. Δεν ξέρουν οι βλάκες ότι μέχρι το 1973 που καταργήθηκε ο κανόνας του χρυσού κανένα κράτος δεν μπορούσε να συσσωρεύσει χρέη - ανεξάρτητα από το ποιός κυβερνούσε. )
Ο κανόνας του χρυσού έχει βέβαια αρκετά δικά του εγγενή προβλήματα (π.χ. αποπληθωρισμός). Παρ' όλα αυτά ήταν το σύστημα του παλιού καπιταλισμού.
Τράπεζες υπήρχαν φυσικά και στον παλιό καπτιταλισμό. Αλλά είχαν εντελώς διαφορετικό ρόλο από σήμερα. Οι τράπεζες τότε ήταν περισσότερο γιά να φυλάνε το χρήμα και να εγγυώνται μιά ασφαλή μεταφορά / συναλλαγή. Είχαν ένα κλάσμα μεγέθους των σημερινών τραπεζών. Οι σημερινές τράπεζες βασίζονται στον τζόγο, δημιουργώντας φούσκες.
Το κυριότερο χαρακτηριστικό του παλιού καπιταλισμού ήταν η παραγωγή. Ο καπιταλιστής εκμεταλλεύονταν μεν τους εργάτες, αλλά παρήγαγε κάτι. Όποιος είχε κεφάλαιο μπορούσε να το αυγατίσει αποκλειστικά παράγοντας κάτι. Αντίθετα σήμερα, όποιος έχει κεφάλαιο θα είναι βλάκας αν παράγει κάτι. Το κεφάλαιο σήμερα αυγατίζει μόνο αν τζογάρεις.
Το 1965 ήταν μιά καλή εποχή γιά την οικονομία. Πληθωρισμός κοντά στο μηδέν, ανεργία μηδέν σε όλα τα δυτικά κράτη. Σήμερα ακούγεται σαν ουτοπία, τότε ήταν αυτονόητο. Γιατί κατέρρευσε ο παλιός καπιταλισμός ειδικά εκείνη την εποχή;
Μα, επειδή παρήγαγε όλα όσα λογικά χρειάζονταν οι άνθρωποι.
Σαφώς και δεν είχαν όλοι αυτοκίνητο. Ούτε τηλεόραση. Αλλά όσοι δεν τα είχαν, δεν τα χρειάζονταν κιόλας. Η συντριπτική πλειοψηφία είχε εξασφαλισμένα (και σιγουρεμένα με μικροαστική σιγουριά) τα βασικά: τροφή, στέγη, μόρφωση, υγεία, σύνταξη. Οπότε γιατί να ενδιαφερθεί γιά αυτοκίνητο, την στιγμή που μπορούσε να πάει όπου ήθελε με τα πόδια, ή με ΜΜΜ;
Σαφώς υπήρχαν το 1965 πλούσιοι και (παμ)φτωχοι. Η ψαλίδα όμως ανάμεσα πλούσιους και φτωχούς ήταν ένα κλάσμα της σημερινής.
Οι τότε πλούσιοι κουβαλούσαν την αίγλη του αυτοδημιούργητου, εκείνου που δουλεύει και παράγει. Μπορεί η αίγλη να ήταν πλασματική, αλλά υπήρχε. Οι σημερινοί πλούσιοι είναι κάτι μαυρολεφτάδες και ραντιέρηδες. Άτιμα λαμόγια, όχι παραγωγοί. Τραπεζίτες και παράσιτα (συνωνυμία).
Ο παλιός καπιταλισμός λοιπόν έσβησε το 1965, επειδή η αγορά ήταν κορεσμένη. Ο κόσμος κατανάλωνε αυτά που παρήγαγε. Μιά επέκταση ήταν ζημιογόνα. Ο κορεσμός ήταν το κλειδί.
Έστω ότι 10 καπιταλιστές έχουν 10 εργοστάσια και παράγουν 10.000 παπούτσια. Με αυτά τα 10.000 παπούτσια καλύπτουν όλες τις ανάγκες των καταναλωτών. Αν έρθει ένας 11ος καπιταλιστής και φτιάξει ένα καινούργιο εργοστάσιο, είτε δεν θα μπορέσει να πουλήσει τα παπούτσια του - αφού η αγορά είναι κορεσμένη - είτε θα εξολοθρεύσει κάποιον ανταγωνιστή του. Και στις δύο περιπτώσεις, η κατασκευή παραπάνω παπουτσιών από όσα λογικά χρειάζεται η αγορά είναι ζημιογόνα γιά τους ίδιους τους καπιταλιστές. Καπιταλισμός δεν μπορεί να αναπτυχθεί σε κορεσμένες αγορές, επειδή αναγκαστικά θα φάει τις σάρκες του.
Ο καπιταλισμός λοιπόν το 1965 ήταν καταδικασμένος. Σώθηκε χάρη σε τρεις κοσμοϊστορικές μεταλλάξεις, που ηθελημένα πέρασαν στα μουλωχτά και σήμερα θεωρούνται αυτονόητες.
Μιλάμε πάντα γιά παγκόσμια διακίνηση κεφαλαίων και προϊόντων. Τους ανθρώπους τους πυροβολάμε στα σύνορα. Μέχρι εκεί φτάνει η καπιταλιστική ελευθερία.
Με την παγκοσμιοποίηση μπήκαν καινούργιοι καταναλωτές στην αγορά, η οποία έπαψε να είναι κορεσμένη. Οι καπιταλιστές μπορούσαν πιά να χτίσουν και το 11ο και το 12ο και το 150ο εργοστάσιο παπουτσιών.
Το 1973 οι ευρωπαίοι σκέφτηκαν να εκβιάσουν τους αμερικάνους. Αγόρασαν δολλάρια και μετά πήγαν στην Ούζα και ζήτησαν το αντίτιμο σε χρυσάφι, ξέροντας ότι η Ουζα δεν το είχε.
Μπροστά στην προοπτική να καταρρεύσει, η Ούζα είπε στους Ευρωπάιους "πάρτε τα @@ μου", καταργώντας και επίσημα τον κανόνα του χρυσού.
Από τότε τα δολλάρια, μάρκα, λίρες, φράγκα (και αργότερα τα ευρώ) δεν είναι παρά χρωματιστά χαρτάκια χωρίς αντίκρυσμα. Το λεγόμενο fiat money μπορεί να δημιουργηθεί εκ του μηδενός από οποιονδήποτε τραπεζίτη.
Η πραγματική εξουσία βρίσκεται πλέον στα παράσιτα που λέγονται τραπεζίτες και που είναι οι μόνοι που έχουν το δικαίωμα να τυπώνουν (νόμιμα) αυτά τα χρωματιστά χαρτάκια.
Οι τράπες στον καινούργιο καπιταλισμό έχουν τον πιό καταστροφικό ρόλο. Τυπώνουν χαρτάκια - δηλαδή δημιουργούν χρέος. Ιδιωτικό και κρατικό. Οι τράπεζες μάλιστα έχουν συμφέρον να αυξάνεται το χρέος (χρέος = χρήμα).
Αυτή η δεύτερη μετάλλαξη (η κατάργηση του κανόνα του χρυσού) έσωσε μεν τον καπιταλισμό, αλλά με βαρύτατο τίμημα. Τον έσωσε γιατί του έδωσε μιά απεριόριστη δυνατότηα να κερδίζει χωρίς να παράγει - κάτι που μέχρι το 1973 ήταν αδύνατο.
Από το 1973 και μετά, συμφέρει περισσότερο να είσαι ένα ραντιέρικο παράσιτο, ένας τζογαδόρος από το να παράγεις. Από το 1973 και μετά ενθαρρύνεσαι να συσσωρεύεις χρέη (θυμάται κανείς το όργιο των πιστωτικών καρτών πριν την κρίση; ). Το χρέος μετατράπηκε από κατάπτυστο σε στυλοβάτη της οικονομίας. Ο τζόγος έγινε το κύριο μέλημα των καπιταλιστών - συμπεριλαμβανομένων των wannabe καπιταλιστών εν ελλάδι.
Το 99% των μνημονιακών πακέτων πηγαίνουν στις τράπεζες, προκειμένου αυτές να επιβιώσουν. Και μετά μιλάνε οι τραπεζιτικοί γιά τον δημόσιο τομέα. Αυτοί με ποιανών τα λεφτά ζούνε;
Με την ψηλή εμπορευματοποίηση παράγονται πλέον 1.000.000 εμπορεύματα και υπηρεσίες. Τα 1.000 από αυτά είναι χρήσιμα όπως πριν. Τα υπόλοιπα είναι εντελώς άχρηστα γιά τους ανθρώπους, αλλά πολύ χρήσιμα γιά τους καπιταλιστές.
Σιγά - σιγά, ΟΛΑ έγιναν εμπόρευμα / υπηρεσία. Ο καπιταλισμός κατάφερε να μετατρέψει τα πάντα, κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής σε εμπόρευμα. Σε κάτι που πρέπει να πληρώσεις (άρα είσαι αναγκασμένος να δουλέψεις γι' αυτό). Πράγματα που μέχρι το 1965 ήταν αυτονόητα, ελεύθερα και κυρίως δωρεάν, μετατράπηκαν σε εμπόρευμα και απόκτησαν τιμοκατάλογο.
Όταν παντρεύονταν κάποιος το 1965 (είτε βάφτιζε το παιδί του) αγόραζαν οι φίλοι του πέντε χούφτες ρύζι και του το πέταγαν. Το νυφικό το έραβε η νύφη μόνη της, είτε μαζί με την μάνα της. Γιά γαμήλιο γεύμα πήγαιναν στο σπίτι των πεθερικών και γλένταγαν με ότι μπορούσε να κεράσει η οικογένεια. Η οργάνωση του γάμου ήταν το πολύ μιάς μέρας υπόθεση.
Σήμερα υπάρχουν wedding planer. Ο γάμος σχεδιάζεται 12 μήνες πριν με ακρίβεια στρατιωτικής επιχείρησης. Ειδικά κέντρα διασκέδασης, με ειδικό φωτισμό. Ειδικά περιοδικά συμβουλεύουν γιά το ειδικό νυφικό, που θα αγοραστεί από ειδικά μαγαζιά. Ειδικοί κομμωτές, ειδικές μασέρ, ειδικές χαλαουατζούδες, μακιγιέρ και πεντικιουρίστες.
Πάντα ο γάμος ήταν μιά κοινωνική χαζομάρα. Γιατί να γλεντήσω επειδή από σήμερα θα μπορώ να πηδάω την γυναίκα μου με τις ευλογίες του παπά;
Αλλά από την στιγμή που ο γάμος έγινε εμπόρευμα, έγινε ακόμα πιό ηλίθιο φαινόμενο. Μεγαλύτερη ξεφτίλα του ανθρώπινου είδους δεν μπορώ να φανταστώ.
Και με απωθεί η εικόνα μιάς ανίκανης που μη μπορώντας να κόψει η ίδια τα νύχια της χρειάζεται πεντικιουρίστα.
* * *
Στην Ελλάδα είχαμε τα τελευταία 100 τον ίδιο καιρό και τις ίδιες σχολικές διακοπές το καλοκάιρι.
Μέχρι το 1990 οι έλληνες τοποθετούσαν τις διακοπές τους ανάμεσα αρχές Ιούνη μέχρι μέσα Σεπτέμβρη. Σήμερα όλοι οι έλληνες κάνουν διακοπές από 10 Αυγούστου μέχρι 20 του ίδιου μήνα.
Γιατί έγινε αυτό; Επειδή ανέβηκε ο βαθμός της εμπορευματοποίησης.
Μέχρι το 1990 το να πας διακοπές ήταν λίγο - πολύ μιά ΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ πράξη. Ξάπλωνες σε μιά παραλία και πέρναγες καλά. Σήμερα οι διακοπές είναι μιά απόλυτα εμπορευματοποιημένη διαδικασία.
* * *
Διήγηση που άκουσα από παλιότερους μου: υπήρχε το 1965 μιά τσακαλοπαρέα 25ρηδων που έμεναν στο Αιγάλεω. Τις Κυριακές με λιακάδα καβαλούσαν πρώτα το τραμ, μετά τον ηλεκτρικό και πήγαιναν στην Κηφισιά. Από εκεί πήγαιναν με τα πόδια (άλλα μέσα μεταφοράς δεν υπήρχαν) μέχρι την Δροσιά, που τότε ήταν δάσος.
Μαζί τους κουβάλαγαν ένα χειροκίνητο ( ! ) γραμμόφωνο βάρους 15 κιλών, διότι νεολαία χωρίς μουσική γίνεται; Δεν γίνεται. Οι άντρες της παρέας κουβάλαγαν το γραμμόφωνο (Κηφισιά - Δροσιά με τα πόδια τονίζω), κάποιος κουβάλαγε τους δίσκους των 78 στροφών και κάποιος γύρναγε την μανιβέλα γιά να γυρίσει ο δίσκος και να παίξει η μουσική.
Το βράδυ έπαιρναν πάλι τον ηλεκτρικό και πήγαιναν στα σπιτάκια τους.
Δεν χρειάζεται να περιγράψω τα σημερινά χάλια. Όλοι τα ξέρουμε. Ταλαιπωρημένα ανδράποδα μποτιλιάρονται γιά ώρες μέσα στα αυτοκινητάκια τους. Με τα κινητά τους και τα τάμπλετ τους κολλημένα στο αυτί. Στους προορισμούς τους, τους υποδέχονται παρκαδόροι, μπράβοι μαγαζιών, έλεγχος εισόδου. Αθλια κέντρα, πλημμυρισμένα στον κόσμο, παιδάκια που τσιρίζουν. Άθλια μουσική, θόρυβος.
Όλα αυτά κοστίζουν γύρω στα 70 ευρώ / άτομο και λέγονται "κυριακάτικη έξοδος".
Διασκέδαζαν οι νεολαίοι του 1965; Φυσικά και διασκέδαζαν. Χόρευαν και τραγούδαγαν και φλερτάριζαν και ερωτεύονταν.
Ηταν καλύτερα το 1965; Ειλικρινά δεν ξέρω. Αλλά ούτε με ενδιαφέρει. Δεν γράφω ένα νοσταλγικό ποστ γιά τον παλιό καλό καιρό. Άλλωστε αυτά που έγιναν το '65 τα ξέρω από διηγήσεις, δεν τα έζησα ο ίδιος.
Εκείνο που λέω είναι ότι το 1965 υπήρχαν πολλά πράγματα που δεν ήταν εμπορεύματα. Αντίθετα το 2014 όλη μας η ζωή είναι πλέον εμπόρευμα. Κάποιος θα την αγοράσει, κάποιος θα την πουλήσει και δεκάδες άλλοι (από πεντικιουρίστες μέχρι παρκαδόρους, από διαφημιστές μέχρι οργανωτές εκδηλώσεων) θα μας "εξυπηρετήσουν" σε υπηρεσίες που ούτε χρειαζόμαστε ούτε αναζητήσαμε ποτέ στην ζωή μας.
Γιά όλα αυτά τα άχρηστα προϊόντα, γιά όλες αυτές τις άχρηστες υπηρεσίες πρέπει να δουλέψουμε. Δεμένοι χειροπόδαρα στον νερόμυλο του νέου καπιταλισμού.
Δεν ξέρω αν το 1965 ήταν καλύτερο. Ξέρω όμως ότι δεν θέλω να ζήσω την λιγοστή ζωή μου σαν εμπόρευμα, καταχωρημένος στα κατάστιχα ενός τραπεζίτη.
Επειδή μερικά πράγματα τα θεωρούμε αυτονόητα και προαιώνια, σημειώνω εδώ μερικές σημαντικές διαφορές του παλιού καπιταλισμού από τον νέο. Όχι γιά να εξωραΐσω τον παλιό καπιταλισμό - αυτός ήταν το ίδιο άδικος και εκμεταλλευτής όσο και ο νέος. Θέλω να αναδείξω τις διαφορές τους γιά να ξεκαθαρίσω, γιά τι πράγμα μιλάω.
Ο παλιός καπιταλιστής του Μαρξ είχε ένα κεφάλαιο και με αυτό αγόραζε τα μέσα παραγωγής. Μετά ανάγκαζε τους εργάτες να παράγουν (η λέξη κλειδί) κάτι, πλουτίζοντας από την παραγόμενη υπεραξία.
Όσο και να ακούγεται σήμερα παράξενο, οι παλιοί καπιταλιστές σιχαίνονταν τον ραντιερισμό (ραντιερισμός = κέρδη δίχως να έχεις παράγει κάτι), τα χρέη και τον τζόγο. Και μάλιστα γιά τον σωστό λόγο: θεωρούσαν - πολύ σωστά - τον ραντιέρη και τον τζογαδόρο σαν παράσιτα. Θεωρούαν ντροπή να χρεωθούν. Ολόκληρη η αμερικάνικη και αγγλική νομοθεσία (δλδ. όλος ο τότε καπιταλιστικός κόσμος) μέχρι το 1970 σχεδόν απαγόρευαν τον ραντιερισμό.
Ταυτόχρονα, με τον κανόνα του χρυσού που ίσχυε μέχρι το 1973 σχεδόν δεν υπήρχαν χρέη. Ούτε κρατικά ούτε ιδιωτικά
(Παρενθεσούλα: μερικοί πανηλίθιοι στην Ελλάδα υποστηρίζουν ότι "η χούντα δεν άφησε χρέη". Εννοούν φυσικά την χούντα του 1967, όχι την σημερινή. Δεν ξέρουν οι βλάκες ότι μέχρι το 1973 που καταργήθηκε ο κανόνας του χρυσού κανένα κράτος δεν μπορούσε να συσσωρεύσει χρέη - ανεξάρτητα από το ποιός κυβερνούσε. )
Ο κανόνας του χρυσού έχει βέβαια αρκετά δικά του εγγενή προβλήματα (π.χ. αποπληθωρισμός). Παρ' όλα αυτά ήταν το σύστημα του παλιού καπιταλισμού.
Τράπεζες υπήρχαν φυσικά και στον παλιό καπτιταλισμό. Αλλά είχαν εντελώς διαφορετικό ρόλο από σήμερα. Οι τράπεζες τότε ήταν περισσότερο γιά να φυλάνε το χρήμα και να εγγυώνται μιά ασφαλή μεταφορά / συναλλαγή. Είχαν ένα κλάσμα μεγέθους των σημερινών τραπεζών. Οι σημερινές τράπεζες βασίζονται στον τζόγο, δημιουργώντας φούσκες.
Το κυριότερο χαρακτηριστικό του παλιού καπιταλισμού ήταν η παραγωγή. Ο καπιταλιστής εκμεταλλεύονταν μεν τους εργάτες, αλλά παρήγαγε κάτι. Όποιος είχε κεφάλαιο μπορούσε να το αυγατίσει αποκλειστικά παράγοντας κάτι. Αντίθετα σήμερα, όποιος έχει κεφάλαιο θα είναι βλάκας αν παράγει κάτι. Το κεφάλαιο σήμερα αυγατίζει μόνο αν τζογάρεις.
Το 1965 ήταν μιά καλή εποχή γιά την οικονομία. Πληθωρισμός κοντά στο μηδέν, ανεργία μηδέν σε όλα τα δυτικά κράτη. Σήμερα ακούγεται σαν ουτοπία, τότε ήταν αυτονόητο. Γιατί κατέρρευσε ο παλιός καπιταλισμός ειδικά εκείνη την εποχή;
Μα, επειδή παρήγαγε όλα όσα λογικά χρειάζονταν οι άνθρωποι.
Σαφώς και δεν είχαν όλοι αυτοκίνητο. Ούτε τηλεόραση. Αλλά όσοι δεν τα είχαν, δεν τα χρειάζονταν κιόλας. Η συντριπτική πλειοψηφία είχε εξασφαλισμένα (και σιγουρεμένα με μικροαστική σιγουριά) τα βασικά: τροφή, στέγη, μόρφωση, υγεία, σύνταξη. Οπότε γιατί να ενδιαφερθεί γιά αυτοκίνητο, την στιγμή που μπορούσε να πάει όπου ήθελε με τα πόδια, ή με ΜΜΜ;
Σαφώς υπήρχαν το 1965 πλούσιοι και (παμ)φτωχοι. Η ψαλίδα όμως ανάμεσα πλούσιους και φτωχούς ήταν ένα κλάσμα της σημερινής.
Οι τότε πλούσιοι κουβαλούσαν την αίγλη του αυτοδημιούργητου, εκείνου που δουλεύει και παράγει. Μπορεί η αίγλη να ήταν πλασματική, αλλά υπήρχε. Οι σημερινοί πλούσιοι είναι κάτι μαυρολεφτάδες και ραντιέρηδες. Άτιμα λαμόγια, όχι παραγωγοί. Τραπεζίτες και παράσιτα (συνωνυμία).
Ο παλιός καπιταλισμός λοιπόν έσβησε το 1965, επειδή η αγορά ήταν κορεσμένη. Ο κόσμος κατανάλωνε αυτά που παρήγαγε. Μιά επέκταση ήταν ζημιογόνα. Ο κορεσμός ήταν το κλειδί.
Έστω ότι 10 καπιταλιστές έχουν 10 εργοστάσια και παράγουν 10.000 παπούτσια. Με αυτά τα 10.000 παπούτσια καλύπτουν όλες τις ανάγκες των καταναλωτών. Αν έρθει ένας 11ος καπιταλιστής και φτιάξει ένα καινούργιο εργοστάσιο, είτε δεν θα μπορέσει να πουλήσει τα παπούτσια του - αφού η αγορά είναι κορεσμένη - είτε θα εξολοθρεύσει κάποιον ανταγωνιστή του. Και στις δύο περιπτώσεις, η κατασκευή παραπάνω παπουτσιών από όσα λογικά χρειάζεται η αγορά είναι ζημιογόνα γιά τους ίδιους τους καπιταλιστές. Καπιταλισμός δεν μπορεί να αναπτυχθεί σε κορεσμένες αγορές, επειδή αναγκαστικά θα φάει τις σάρκες του.
Ο καπιταλισμός λοιπόν το 1965 ήταν καταδικασμένος. Σώθηκε χάρη σε τρεις κοσμοϊστορικές μεταλλάξεις, που ηθελημένα πέρασαν στα μουλωχτά και σήμερα θεωρούνται αυτονόητες.
Μετάλλαξη 1: καταναλωτές όλου του κόσμου, αυξάνεστε και πλυθήνεστε
Η πρώτη μετάλλαξη ήταν η παγκοσμιοποίηση. Δηλαδή η ελεύθερη διακίνηση χρημάτων και προιόντων ανά τον κόσμο. Λύσσαξαν όλες οι κυβερνήσεις όλων των κρατών να την επιβάλλουν. Δεκαετίες το προσπαθούσαν και τελικά το πέτυχαν. Η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι το πιό απτό παράδειγμα, αλλά μακράν ούτε το μόνο ούτε το μεγαλύτερο.Μιλάμε πάντα γιά παγκόσμια διακίνηση κεφαλαίων και προϊόντων. Τους ανθρώπους τους πυροβολάμε στα σύνορα. Μέχρι εκεί φτάνει η καπιταλιστική ελευθερία.
Με την παγκοσμιοποίηση μπήκαν καινούργιοι καταναλωτές στην αγορά, η οποία έπαψε να είναι κορεσμένη. Οι καπιταλιστές μπορούσαν πιά να χτίσουν και το 11ο και το 12ο και το 150ο εργοστάσιο παπουτσιών.
Μετάλλαξη 2: ότι λάμπει δεν είναι χρυσός
Η δεύτερη μετάλλαξη ήταν η κατάργηση του κανόνα του χρυσού. Εδώ υπάρχει μιά ιστορική λαμογιά. Οι αμερικάνοι είχαν ήδη παραβεί τον κανόνα του χρυσού πριν τον καταργήσουν. Αντί να τυπώνουν τόσο χρήμα όση η αξία του χρυσού που διέθεταν (αυτό επιβάλλει ο κανόνας του χρυσού), τύπωναν μερικά βουνά από δολλάρια παραπάνω.Το 1973 οι ευρωπαίοι σκέφτηκαν να εκβιάσουν τους αμερικάνους. Αγόρασαν δολλάρια και μετά πήγαν στην Ούζα και ζήτησαν το αντίτιμο σε χρυσάφι, ξέροντας ότι η Ουζα δεν το είχε.
Μπροστά στην προοπτική να καταρρεύσει, η Ούζα είπε στους Ευρωπάιους "πάρτε τα @@ μου", καταργώντας και επίσημα τον κανόνα του χρυσού.
Από τότε τα δολλάρια, μάρκα, λίρες, φράγκα (και αργότερα τα ευρώ) δεν είναι παρά χρωματιστά χαρτάκια χωρίς αντίκρυσμα. Το λεγόμενο fiat money μπορεί να δημιουργηθεί εκ του μηδενός από οποιονδήποτε τραπεζίτη.
Η πραγματική εξουσία βρίσκεται πλέον στα παράσιτα που λέγονται τραπεζίτες και που είναι οι μόνοι που έχουν το δικαίωμα να τυπώνουν (νόμιμα) αυτά τα χρωματιστά χαρτάκια.
Οι τράπες στον καινούργιο καπιταλισμό έχουν τον πιό καταστροφικό ρόλο. Τυπώνουν χαρτάκια - δηλαδή δημιουργούν χρέος. Ιδιωτικό και κρατικό. Οι τράπεζες μάλιστα έχουν συμφέρον να αυξάνεται το χρέος (χρέος = χρήμα).
Αυτή η δεύτερη μετάλλαξη (η κατάργηση του κανόνα του χρυσού) έσωσε μεν τον καπιταλισμό, αλλά με βαρύτατο τίμημα. Τον έσωσε γιατί του έδωσε μιά απεριόριστη δυνατότηα να κερδίζει χωρίς να παράγει - κάτι που μέχρι το 1973 ήταν αδύνατο.
Από το 1973 και μετά, συμφέρει περισσότερο να είσαι ένα ραντιέρικο παράσιτο, ένας τζογαδόρος από το να παράγεις. Από το 1973 και μετά ενθαρρύνεσαι να συσσωρεύεις χρέη (θυμάται κανείς το όργιο των πιστωτικών καρτών πριν την κρίση; ). Το χρέος μετατράπηκε από κατάπτυστο σε στυλοβάτη της οικονομίας. Ο τζόγος έγινε το κύριο μέλημα των καπιταλιστών - συμπεριλαμβανομένων των wannabe καπιταλιστών εν ελλάδι.
Το 99% των μνημονιακών πακέτων πηγαίνουν στις τράπεζες, προκειμένου αυτές να επιβιώσουν. Και μετά μιλάνε οι τραπεζιτικοί γιά τον δημόσιο τομέα. Αυτοί με ποιανών τα λεφτά ζούνε;
Μετάλλαξη 3: ότι πάρετε ένα τάληρο
Η τρίτη σωτήρια μετάλλαξη του καπιταλισμού ήταν η ψηλή εμπορευματοποίηση. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι ο παλιός καπιταλισμός ικανοποιούσε τις λογικές ανάγκες του καταναλωτή, παράγοντας π.χ. 1.000 αναγκαία εμπορεύματα και υπηρεσίες.Με την ψηλή εμπορευματοποίηση παράγονται πλέον 1.000.000 εμπορεύματα και υπηρεσίες. Τα 1.000 από αυτά είναι χρήσιμα όπως πριν. Τα υπόλοιπα είναι εντελώς άχρηστα γιά τους ανθρώπους, αλλά πολύ χρήσιμα γιά τους καπιταλιστές.
Σιγά - σιγά, ΟΛΑ έγιναν εμπόρευμα / υπηρεσία. Ο καπιταλισμός κατάφερε να μετατρέψει τα πάντα, κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής σε εμπόρευμα. Σε κάτι που πρέπει να πληρώσεις (άρα είσαι αναγκασμένος να δουλέψεις γι' αυτό). Πράγματα που μέχρι το 1965 ήταν αυτονόητα, ελεύθερα και κυρίως δωρεάν, μετατράπηκαν σε εμπόρευμα και απόκτησαν τιμοκατάλογο.
Όταν παντρεύονταν κάποιος το 1965 (είτε βάφτιζε το παιδί του) αγόραζαν οι φίλοι του πέντε χούφτες ρύζι και του το πέταγαν. Το νυφικό το έραβε η νύφη μόνη της, είτε μαζί με την μάνα της. Γιά γαμήλιο γεύμα πήγαιναν στο σπίτι των πεθερικών και γλένταγαν με ότι μπορούσε να κεράσει η οικογένεια. Η οργάνωση του γάμου ήταν το πολύ μιάς μέρας υπόθεση.
Σήμερα υπάρχουν wedding planer. Ο γάμος σχεδιάζεται 12 μήνες πριν με ακρίβεια στρατιωτικής επιχείρησης. Ειδικά κέντρα διασκέδασης, με ειδικό φωτισμό. Ειδικά περιοδικά συμβουλεύουν γιά το ειδικό νυφικό, που θα αγοραστεί από ειδικά μαγαζιά. Ειδικοί κομμωτές, ειδικές μασέρ, ειδικές χαλαουατζούδες, μακιγιέρ και πεντικιουρίστες.
Πάντα ο γάμος ήταν μιά κοινωνική χαζομάρα. Γιατί να γλεντήσω επειδή από σήμερα θα μπορώ να πηδάω την γυναίκα μου με τις ευλογίες του παπά;
Αλλά από την στιγμή που ο γάμος έγινε εμπόρευμα, έγινε ακόμα πιό ηλίθιο φαινόμενο. Μεγαλύτερη ξεφτίλα του ανθρώπινου είδους δεν μπορώ να φανταστώ.
Και με απωθεί η εικόνα μιάς ανίκανης που μη μπορώντας να κόψει η ίδια τα νύχια της χρειάζεται πεντικιουρίστα.
* * *
Στην Ελλάδα είχαμε τα τελευταία 100 τον ίδιο καιρό και τις ίδιες σχολικές διακοπές το καλοκάιρι.
Μέχρι το 1990 οι έλληνες τοποθετούσαν τις διακοπές τους ανάμεσα αρχές Ιούνη μέχρι μέσα Σεπτέμβρη. Σήμερα όλοι οι έλληνες κάνουν διακοπές από 10 Αυγούστου μέχρι 20 του ίδιου μήνα.
Γιατί έγινε αυτό; Επειδή ανέβηκε ο βαθμός της εμπορευματοποίησης.
Μέχρι το 1990 το να πας διακοπές ήταν λίγο - πολύ μιά ΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ πράξη. Ξάπλωνες σε μιά παραλία και πέρναγες καλά. Σήμερα οι διακοπές είναι μιά απόλυτα εμπορευματοποιημένη διαδικασία.
* * *
Διήγηση που άκουσα από παλιότερους μου: υπήρχε το 1965 μιά τσακαλοπαρέα 25ρηδων που έμεναν στο Αιγάλεω. Τις Κυριακές με λιακάδα καβαλούσαν πρώτα το τραμ, μετά τον ηλεκτρικό και πήγαιναν στην Κηφισιά. Από εκεί πήγαιναν με τα πόδια (άλλα μέσα μεταφοράς δεν υπήρχαν) μέχρι την Δροσιά, που τότε ήταν δάσος.
Μαζί τους κουβάλαγαν ένα χειροκίνητο ( ! ) γραμμόφωνο βάρους 15 κιλών, διότι νεολαία χωρίς μουσική γίνεται; Δεν γίνεται. Οι άντρες της παρέας κουβάλαγαν το γραμμόφωνο (Κηφισιά - Δροσιά με τα πόδια τονίζω), κάποιος κουβάλαγε τους δίσκους των 78 στροφών και κάποιος γύρναγε την μανιβέλα γιά να γυρίσει ο δίσκος και να παίξει η μουσική.
Το βράδυ έπαιρναν πάλι τον ηλεκτρικό και πήγαιναν στα σπιτάκια τους.
Δεν χρειάζεται να περιγράψω τα σημερινά χάλια. Όλοι τα ξέρουμε. Ταλαιπωρημένα ανδράποδα μποτιλιάρονται γιά ώρες μέσα στα αυτοκινητάκια τους. Με τα κινητά τους και τα τάμπλετ τους κολλημένα στο αυτί. Στους προορισμούς τους, τους υποδέχονται παρκαδόροι, μπράβοι μαγαζιών, έλεγχος εισόδου. Αθλια κέντρα, πλημμυρισμένα στον κόσμο, παιδάκια που τσιρίζουν. Άθλια μουσική, θόρυβος.
Όλα αυτά κοστίζουν γύρω στα 70 ευρώ / άτομο και λέγονται "κυριακάτικη έξοδος".
Διασκέδαζαν οι νεολαίοι του 1965; Φυσικά και διασκέδαζαν. Χόρευαν και τραγούδαγαν και φλερτάριζαν και ερωτεύονταν.
Ηταν καλύτερα το 1965; Ειλικρινά δεν ξέρω. Αλλά ούτε με ενδιαφέρει. Δεν γράφω ένα νοσταλγικό ποστ γιά τον παλιό καλό καιρό. Άλλωστε αυτά που έγιναν το '65 τα ξέρω από διηγήσεις, δεν τα έζησα ο ίδιος.
Εκείνο που λέω είναι ότι το 1965 υπήρχαν πολλά πράγματα που δεν ήταν εμπορεύματα. Αντίθετα το 2014 όλη μας η ζωή είναι πλέον εμπόρευμα. Κάποιος θα την αγοράσει, κάποιος θα την πουλήσει και δεκάδες άλλοι (από πεντικιουρίστες μέχρι παρκαδόρους, από διαφημιστές μέχρι οργανωτές εκδηλώσεων) θα μας "εξυπηρετήσουν" σε υπηρεσίες που ούτε χρειαζόμαστε ούτε αναζητήσαμε ποτέ στην ζωή μας.
Γιά όλα αυτά τα άχρηστα προϊόντα, γιά όλες αυτές τις άχρηστες υπηρεσίες πρέπει να δουλέψουμε. Δεμένοι χειροπόδαρα στον νερόμυλο του νέου καπιταλισμού.
Δεν ξέρω αν το 1965 ήταν καλύτερο. Ξέρω όμως ότι δεν θέλω να ζήσω την λιγοστή ζωή μου σαν εμπόρευμα, καταχωρημένος στα κατάστιχα ενός τραπεζίτη.
